اگر غیبت کسی را کردیم حلالیت گرفتن از وی واجب است؟Reviewed by Esmaeeli on Mar 14Rating:
اما حرمت آن عمومیت نداشته، بلکه در بعضی موارد استثنا و حلال شمرده شده است.
این حکم از قرآن و روایات به دست می آید: «خدا دوست نمىدارد که کسى با گفتار زشت به عیب
خلق صدا بلند کند، مگر آنکه ظلمى به او رسیده باشد» .
(نساء، ۱۴۸) بر اساس این آیه، غیبت به عنوان درخواست کمک، مجاز شمرده شده است تا این که بتوان از
مظلوم در مقابل ظالم دفاع کرده و ظالم را رسوا کنیم.
در مورد غیبت در مقالات قبلی احکام به توضیح برخی مسائل آن پرداختیم.
در این مقاله نیز با طرح دو سوال ابعاد دیگری از این مقوله را بررسی می کنیم: اگر شخصی در
حقمان بدی کرد، مجاز هستیم با بیان آن برای دیگران خود را سبک کنیم یا این که این امر غیبت
و یا گناه دیگر محسوب شده و حرام است؟ غیبت از گناهان بزرگ و مورد نهی شدید اسلام است.
اما حرمت آن عمومیت نداشته، بلکه در بعضی موارد استثنا و حلال شمرده شده است.
این حکم از قرآن و روایات به دست می آید: «خدا دوست نمىدارد که کسى با گفتار زشت به عیب
خلق صدا بلند کند، مگر آنکه ظلمى به او رسیده باشد»).نساء، ۱۴۸( بر اساس این آیه، غیبت به عنوان درخواست
کمک، مجاز شمرده شده است تا این که بتوان از مظلوم در مقابل ظالم دفاع کرده و ظالم را رسوا
کنیم.
ذیل آیه ذکر شده، روایتی نیز نقل شده که مصداقی از ستم های اجتماعی را بیان می کند: «کسی که
عده ای را به مهمانی دعوت کند اما در پذیرایی از آنان کوتاهی کند، مصداقی از این ستمکاران (مذکور در
آیه) است و اگر بعدها میهمانان کوتاهی او را یادآور شوند، گناهی متوجهشان نیست».
)وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۲۸۹( این روایت اگرچه در یک مورد خاص است، اما می توان حکم آن را
به موارد مشابه عمومیت داد و تمام مواردی که ستم و اجحافی متوجه افراد شده است را نیز مصادیق دیگری
از این روایت برشمرد.
با این وجود، در این مورد باید نهایت احتیاط را لحاظ کرد و در هر مورد خود را مظلوم نپنداشت؛
زیرا در بسیاری موارد به اشتباه گمان ظلم می رود، بدون این که ستمی در واقع وجود داشته باشد.
از طرفی اگر ما ستم های دیگران به خود را نادیده گرفته و از آن گذشت نماییم، راه را برای
عفو و بخشش پروردگار در مورد گناهان خویش هموار می کنیم، چنانچه در قرآن می خوانیم: «افراد با ایمان باید
گذشت و چشم پوشی کنند.
آیا دوست ندارید که خدا گناهانتان را ببخشد؟! البته او بخشنده و مهربان است».
)نور، ۲۲( بر این اساس باید دانست «همان گونه که خداوند “ستار العیوب” است دوست ندارد که افراد بشر پردهدرى
کنند و عیوب مردم را فاش سازند و آبروى آنها را ببرند- به علاوه می دانیم هر انسانى معمولاً نقاط
ضعف پنهانى دارد که اگر بنا شود این عیوب اظهار گردد، یک روح بدبینى عجیب بر سراسر جامعه سایه مىافکند،
و همکارى آنها را با یکدیگر مشکل می سازد، بنابراین، به خاطر استحکام پیوندهاى اجتماعى و هم به جهت رعایت
جهات انسانى، لازم است بدون در نظر گرفتن یک هدف صحیح پردهدرى نشود».
علاوه بر این احتیاط نیز حکم می کند انسان دست به این کار نزند؛ زیرا بسیاری از مواردی که ما
ذهنیت منفی نسبت به شخصی داریم موضوعی است که تنها بر اثر سوء تفاهم پیش آمده و همچنین حتی اگر
مطابق واقع نیز بوده باشد، در بسیاری از موارد زیاده روی در نقل ستمی که بر انسان وارد شده سرانجام
خوشی نخواهد داشت و به فرموده امام صادق (علیه السلام): یک فرد گاهی مورد ستم قرار می گیرد، اما در
نفرین بر ظالم تا حدی زیاده روی می کند که پروردگار خود او را نیز از ستمکاران به شمار می
آورد.
(کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۲، ص ۳۳۳، ح ۱۷) حال یک سوال دیگر در مورد غیبت مطرح است
که آیا می توان بدون رضایت گرفتن از فرد غیبت شونده توبه کرد؟ در پاسخ باید بگوییم که با توجه
به این که غیبت از حقوق الناس است، در مرحله اول باید از غیبت شونده رضایت گرفت، آن گاه به
درگاه الهی از این گناه توبه کرد.
اما اگر رضایت گرفتن از غیبت شونده به هر دلیلی ممکن نباشد و یا این که گفتن به او موجب
مفسده ای مهم تر می شود و …
که در این صورت با توجه به روایات معصومان (علیهم السلام) باید برای او استغفار نمود و این کفاره غیبت
او است.
در این باره به دو روایت اشاره می کنیم: ۱٫
امام صادق (علیه السلام) می فرماید از پیامبر (صلی الله علیه و آله) پرسیده شد: کفاره غیبت چیست؟ حضرت فرمود:
هر وقت یادت آمد، برای او از خداوند طلب آمرزش کن.
(بحارالأنوار، ج ۷۲، ص ۲۴۱) ۲٫
امام صادق (علیه السلام) در روایت دیگر می فرماید: اگر غیبت کردى و خبرش به غیبت شده رسید، پس راهى
نمی ماند جز حلالیت خواستن از او، امّا اگر خبرش به او نرسیده، از خداوند برایش طلب آمرزش کن.
(بحارالأنوار، ج ۷۲، ص۲۴۲) در پایان این مقاله هم طبق روال مقالات احکام چند پرسش و پاسخ را در این
رابطه مطرح می کنیم: سۆال: آیا غیبت فاسق جایز است؟ مثلا کسی که ریش خود را با تیغ می زند
غیبت او جایز است؟ جواب: بلی غیبت فاسق در خصوص گناهی که علناً مرتکب می شود اشکال ندارد.
(بخش استفتائات اندیشه قم) سۆال: مشاهده می شود در برخی محافل خواهران به نام انجمن های قرآنی به غیبت و
تهمت زدن به این و آن می پردازند آیا این کار حرام نیست؟ جواب: غیبت و تهمت حرام است و
سزاوار است کسانی که در مجلس قرآن شرکت می کنند بیشتر از دیگران رعایت این مسأله را بنمایند.
(ر.ک استفتائات امام (ره), ج۳, ص۵۸۷ و ۵۸۸) منابع: اسلام کوئیست اندیشه قم
خواستگاران مینا وحید ، بانوی عمارت
