غبن در اصطلاح حقوقی به معنای وارد کردن فردی به معامله ای است که برایش ضرر و زیان فاحش به همراه داشته باشد.
خیار، همان اختیاری که از جانب قانونگذار به طرفین قرارداد یا شخص ثالثی اعطا شده که در راستای اجرای این حق بتواند یک طرفه و به صورت یک جانبه معامله را فسخ و منحل نماید. غیر ممکن به نظر میرسد که شما اقدام به انجام معامله ای کرده باشید و نامی از خیار غبن در معامله یا اسقاط خیار غبن یا حتی غبن فاحش و موارد این چنینی را نشنیده باشید. در حقیقت این خیار یکی از خیارات پرکابرد مصرح در قانون می باشد که عموم افراد علی رغم اینکه نام این خیار را به کرات شنیده اما احکام راجع به این مبحث را به خوبی نمی دانند، اما یک وکیل کرج با توجه به سابقه ای که دارد، به خوبی به این مبحث تسلط دارد. برای آشنایی با احکام جزئی و ظریف این خیار با ما همراه باشید.
خیار غبن چیست؟
غبن در اصطلاح حقوقی به معنای وارد کردن فردی به معامله ای است که برایش ضرر و زیان فاحش به همراه داشته باشد. به طور دقیق تر، وقتی یکی از طرفین معامله به خاطر عواملی مانند اطلاعات ناصحیح، تشویق های گمراه کننده یا معلومات نادرست به خریدار، به معامله پیوسته و در نتیجه با ضرر و زیان فاحشی مواجه شود، به این ترتیب از خیار غبن در معامله یاد می شود. اصطلاح غبن در قوانین حقوقی به منظور محافظت از طرف های ضعیف تر در معاملات و جلوگیری از سوءاستفاده از اوضاع تعریف شده است.
در واقع، طرفی که از غبن دچار خسارت های جبران ناپذیری شده است، می تواند با اعتراض و اقدامات قانونی، معامله را بازنگری کند یا حتی فسخ نماید. هنگامی که یکی از طرف های قرارداد معوض به دلیل اختلاف آشکار و واضح میان قیمت معامله و قیمت واقعی آن در بازار، خسارت دیده باشد، او این امکان را دارد که با بهره گیری از یک نمونه دادخواست خیار غبن در معامله، درخواست خود را تنظیم نموده و با ثبت و ارسال آن به دادگاه، از محکمه تقاضای صدور حکمی برای لغو معامله به دلیل غبن فاحش را نماید.
این اقدام از جانب متضرر به منظور دفاع از حقوق و منافع خود انجام می شود و به ویژه در شرایطی که تفاوت قیمت به صورت چشم گیری با ارزش واقعی معامله مغایرت دارد، می تواند به او اجازه دهد تا با کمک نظام قانونی، از فسخ قرارداد و بازیابی حقوق خود بهره مند شود. در صورتی که هر یک از دو طرف معامله، به دلیل فریب در مورد ارزش واقعی مال موضوع معامله، متضرر شود، او از خیار غبن می تواند بهره برداری نماید و تصمیم به فسخ قرارداد بگیرد.
در صورتی که کسی مالی را با قیمتی غیر واقعی به معامله بگذارد، فرد متضرر می تواند اقدام به ارائه درخواست خود برای فسخ قرارداد با استفاده از خیار غبن کند. برای ارائه درخواست فسخ قرارداد، فرد متضرر باید به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کند و با ثبت اظهارنامه، درخواست خود برای فسخ قرارداد را به طرف مقابل اعلام کند. اگر طرف مقابل موافقت نکند، فرد متضرر می تواند مجدداً به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و دادخواست فسخ قرارداد را تنظیم کرده و به دادگاه ارسال نماید و همچنین فرد می تواند با کمک گرفتن از یک وکیل ملکی کرج، روند اجرای درخواست خود را سریع تر کند.
دادگاه در این مورد دادخواست ارائه شده را مبنی بر غبن بررسی می کند. در صورتی که دلیلی و مدرکی از وجود غبن و فریب وجود داشته باشد، دادگاه می تواند طرف مقابل را ملزم به فسخ قرارداد نماید. این تدابیر در نظام حقوقی برای حفظ منافع و حقوق طرف های ضعیف تر در معاملات تعیین شده است. البته به دلیل پیچیدگی مسائل مربوط به خیار غبن در معامله لازم است با یک وکیل با تجربه و خبره در ارتباط باشید و مسیر تنظیم دادخواست تا صدور رای دادگاه را با او طی نمایید.
چه زمانی می توان خیار غبن در معامله را اعمال نمود؟
با توجه به ماده ۴۱۶ قانون مدنی، در خصوص زمان خیار غبن در معامله می توان چنین اظهار داشت که هر یک از دو طرف معامله که در قرارداد، غبن فاحش داشته باشد، بعد از علم به غبن می تواند، معامله را فسخ کنند؛ بنابراین، بعد از آن که هر یک از طرفین به این موضوع پی ببرد که معامله، باعث ضرر فاحش او شده است، می تواند معامله را فسخ نموده و به مفاد آن پایبند نباشد. اگر طرفی در حین معامله به این موضوع آگاهی داشته باشد، دیگر بعد از انعقاد معامله، این حق را ندارد که معامله را برهم بزند و در ارتباط با این مسئله ادعا کند.
به موجب ماده ۴۲۰ قانون مدنی، می توان به صراحت اعلام داشت که خیار غبن در معامله پس از کسب آگاهی از غبن فوری است. این ماده از قانون به فسخ سریع معامله پس از اطلاع از وجود غبن تاکید می کند. این نوع فوریت به معنای این است که فردی که در معامله ضرر فاحشی را تحمل کرده است، باید بلافاصله پس از اطلاع از این غبن، اقدام به اعلام فسخ معامله کند. در این خصوص هیچ گونه تعللی جایز نیست. چرا که تعلل در این زمینه می تواند باعث از میان رفتن منافع و حقوق قانونی شما شود.
اگر این کار را به تعویق بیندازد، دیگر حق فسخ را نخواهد داشت. به عنوان مثال، اگر شخصی در سال ۱۳۹۸ معامله ای را منعقد کند و در همان زمان با ضرر مواجه شود، اگر پس از دو سال تصمیم به فسخ معامله بگیرد، بر اساس این ماده قانونی این امکان به او واگذار نخواهد شد؛ بنابراین در هر زمانی که متوجه فریب در قرارداد شدید لازم است با یک وکیل ارتباط گرفته و از او در خصوص خیار غبن در معامله کسب اطلاع نمایید تا به این شکل از پایمال شدن منافع خود جلوگیری نمایید.
امکان فسخ معامله در خیار غبن
فرد در معاملات ملکی و معاملات سایر کالاها، اعم از مبایعه نامه ملکی، اجاره نامه ملکی، مبایعه نامه خودرو و مشارکت در ساخت، اجتناب از ابهام های حقوقی و مشکلات آتی می تواند از طریق فسخ قرارداد به علت غبن تحت شرایط تعیین شده حقوق از دست رفته خود را مجددا به دست آورد. در این روال، طرفین معامله می توانند شرایطی را در قرارداد در نظر بگیرند که در صورت وقوع مواردی که ممکن است به زیان یکی از طرفین منجر باشد، طرف دیگر بتواند، قرارداد را به علت غبن فسخ کند.
در این موارد، غبن به عنوان یک اصل حقوقی قائل به امکان فسخ قرارداد در شرایط خاص می شود. اهمیت تعیین دقیق شرایط و موارد معینی که منجر به فسخ قرارداد به علت غبن می شود، در اینجا بیش از پیش مشخص می شود. این شرایط ممکن است شامل احتمالات آتی و احتمال وقوع زیان مالی یا معنوی باشد که طرفهای حاضر در معامله متعهد می شوند در صورت وقوع، فسخ قرارداد به علت غبن را اجرا کنند.
به منظور حفظ شفافیت و حقوق طرفین، توصیه می شود ترتیبات کلی و شرایط مشخصی که منجر به فسخ قرارداد به علت غبن می شود، به صورت کتبی و با دقت در قرارداد ذکر شود. این اقدام به اطمینان از اجرای صحیح و قانونی فرآیند فسخ قرارداد به علت غبن کمک می کند. در ضمن، توجه به مقررات و قوانین مربوط به فسخ قراردادها در حقوق معاملات می تواند از اهمیت ویژهای برخوردار باشد. بهتر است قبل از انجام هر نوع فسخ قرارداد، از یک وکیل مجرب و خبره مشاوره حقوقی دریافت نمایید و از او کسب تکلیف کنید.
نحوه فسخ معامله در خیار غبن به چه صورت است؟
فرد متضرر، پس از کشف غبن در قرارداد، از طریق ارسال اظهارنامه یا روش های دیگر، حق دارد تا فسخ قرارداد را اعلام نموده و از دادگاه درخواست تایید فسخ قرارداد را داشته باشد. در این دعوا، خواهان فردی است که به طور مستقیم ضرر کرده و قرارداد را با توجه به غبن فاحش فسخ نموده است. در این موارد، خوانده (طرف مقابل) فردی است که به عنوان سمت دیگری در قرارداد واقع شده است.
این دعوا برای تایید فسخ قرارداد به دلیل غبن فاحش در معاملات ملکی، در دادگاهی که محل وقوع غبن می باشد، اقامه می شود. پس از صدور رای تایید فسخ قرارداد به دلیل خیار غبن در معامله، این رای تنها ابعاد اعلامی دارد و نیازی به صدور اجراییه جهت اجرای آن نمی باشد. بعد از کشف غبن، فرد متضرر می تواند از طریق روش های مختلف اقدام به فسخ قرارداد کند.
ارسال اظهارنامه رسمی نیز یکی از این روشهاست. بعد از انجام فسخ توسط فرد متضرر، او می تواند از دادگاه تایید فسخ قرارداد خود را درخواست کند. پس از آنکه قرارداد به اساس خیار غبن فسخ شده باشد، هر یک از طرفین قرارداد مجاز به ارائه دادخواست برای تایید فسخ قرارداد هستند. این فرآیند به معنای درخواست از دادگاه برای تأیید و اجرای اعلامیه فسخ قرارداد از طرف دادگاه می باشد.
کلام آخر
از اینکه تا پایان مقاله در کنار ما بودید و ما را همراهی نمودید از شما تشکر می کنیم. در مسائل حقوقی مربوط به خیار غبن در معامله اشاره داشتیم که در صورت فریب در قرارداد منعقد شده، هر یک از طرفین می تواند برای فسخ قانونی قرارداد اقدام نماید. در ابتدا تعریف دقیقی از خیار غبن اشاره داشته و سپس شرایط اثبات آن را مورد بررسی قرار دادیم. در پایان مقاله نیز نحوه فسخ قرارداد در خیار غبن را مورد ارزیابی قرار دادیم. اکنون از شما دعوت می کنیم برای اطلاعات بیشتر و آشنایی با وکلای خبره، به سایت برترین وکیل مراجعه کنید.