دراین مطلب به بررسی عوارض و فواید شیرین کننده های مصنوعی آسپارتام و سوکرالوز خواهیم پرداخت .
کمبود میزان تحرک کافی و رژیم غذایی نامناسب در زندگی شهری امروز باعث شده است تا بسیاری از افراد دچار چاقی و بیماری های مرتبط با آن شوند. عدم تعادل بین میزان کالری دریافتی و مصرفی، یکی از علت های اصلی افزایش وزن است. مصرف بی رویه شکر و شیرینی جات حجم قند و کالری مازاد را در بدن افزایش داده و موجب مشکلات قلبی و عروقی، بیماری کبد و دیابت می شوند. از جمله دستاوردهای پیشرفت علم در زمینه تغذیه و صنایع غذایی، شیرین کننده های مصنوعی مثل سوکرالوز و آسپارتام هستند که می توان از آن ها به جای قند و شکر استفاده نمود. در این مطلب به معرفی این شیرین کننده و عوارض و فواید مصرف آن ها می پردازیم.
انواع شیرین کننده ها
شیرین کننده ها از جمله ترکیباتی هستند که از آن ها به صورت گسترده ای در صنایع غذایی استفاده می شود. این شیرین کننده ها می توانند انواع مختلفی را شامل شوند:
شیرین کننده های طبیعی
سالم ترین منابع قندی، شیرین کننده های طبیعی هستند. مصرف این گروه، قدمتی بسیار طولانی دارد. اما دقت کنید که عنوان طبیعی نباید دلیلی بر مصرف بی رویه باشد چرا که مصرف بیش از حد، حتی در مورد شیرین کننده های طبیعی، می تواند منجر به گسترش بیماری های قلبی و عروقی، چاقی، دیابت و اختلالات متابولیکی شود.
شیرین کننده های تصفیه شده
شیرین کننده های فرآوری شده یا تصفیه شده انواعی از شیرین کننده ها هستند که از تصفیه ترکیبات طبیعی به دست می آیند. برای مثال شکر خام نمونه ای از ترکیبات شیرین کننده تصفیه شده ای است که از نیشکر به دست می آید. این نوع شیرین کننده ها کالری زیادی داشته و مصرف زیاد آن ها باعث بروز مشکلاتی خواهد شد.
شیرین کننده های مصنوعی
شیرین کننده های مصنوعی انواعی از شیرین کننده ها هستند که اغلب غیر مغذی بوده و فاقد کالری هستند. عدم وجود کالری در این مواد مهمترین ویژگی آن ها است که باعث شده تا فواید زیادی برای سلامت بدن داشته باشند. از شیرین کننده های مصنوعی می توان به آسپارتام و سوکرالوز اشاره نمود.
آسپارتام چیست
آسپارتام یکی از شناخته شده ترین شیرین کننده های مصنوعی است که کاربرد های زیادی در صنایع غذایی دارد. فرمول شیمیایی این ماده به صورت C14H18N2O5 است. تولید آسپارتام با استفاده از آمینو اسیدها صورت می گیرد که منبع اصلی سنتز پروتئین در همه موجودات زنده هستند. از لحاظ ساختاری آسپارتام از ترکیب آمینواسیدهای آسپارتیک اسید و فنیل آلانین به دست می آید. آسپارتام به عنوان شیرین کننده به تایید سازمان غذا و دارو (FDA) رسیده است.
کاربرد آسپارتام در مواد غذایی
از آنجاییکه آسپارتام در مقابل گرما مقاوم نبوده و تجزیه می شود، بنابراین نمی توان از آسپارتام در غذاهای پخته شده استفاده نمود چراکه ماده غذایی شیرینی خود را از دست می دهد. کاربرد اصلی این شیرین کننده در نوشابه های رژیمی و غذاهایی دیده می شود که به صورت سرد مصرف می شوند. از دیگر مصارف آسپارتام محصولات لبنی ، انواع آدامس و ژله و… است. به طور کلی در محصولات اسیدی می توان از خواص آسپارتام استفاده نمود زیرا پایداری خوبی در این ترکیبات دارد. در واقع پایداری در محیط های اسیدی از مزایای آسپارتام به شمار می آید.
آسپارتام در مقابل قند و شکر
آسپارتام ۲۰۰ برابر شیرین تر از ساکاروز یا همان قند و شکر معمولی است. بنابراین مقدار کمی از آسپارتام برای شیرین کردن انواع غذا و نوشیدنی کفایت می کند.
آسپارتام و کاهش وزن
جایگزینی محصولات ساکاروز با شیرین کننده مصنوعی آسپارتام میتواند در کاهش و یا کنترل وزن نقش موثری داشته باشد. برخی از مطالعات علمی نشان داده اند که استفاده از شیرین کننده های کم کالری در یک دوره منظم در برخی افراد، کاهش وزن خوبی به همراه داشته است؛ البته پارامترهای موثر دیگر در کاهش وزن نیز باید رعایت شوند.
مصرف آسپارتام برای بیماران قندی
آسپارتام می تواند جایگزین مناسبی برای قند و شکر در رژیم غذایی افراد دیابتی باشد. برخلاف شکر، آسپارتام محتوی کربوهیدرات نیست و سطح قند خون را افزایش نمی دهد. البته به دلیل آنکه مصرف آسپارتام در بیماران دیابتی می تواند اثر سوء داشته و سبب چاقی شود افراد دیابتی باید در مورد نحوه استفاده از قندهای مصنوعی با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنند.
عوارض آسپارتام
آسپارتام (Aspartame) می تواند موجب تولید سه ترکیب آسپارتیک اسید، فنیل آلانین و متانول شود. آسپارتیک اسید دارای ترکیباتی است که سلول های عصبی را تحریک می کنند. اگر این تحریک بیش از حد انجام شود، می تواند باعث از بین رفتن سلول و نورون ها شود. همانطور که گفته شد، فنیل آلانین محصول دیگر آسپارتام است. اگرچه این ماده به طور طبیعی در مغز انسان وجود دارد اما مقادیر زیاد فنیل آلانین می تواند موجب بیماری فنیل کتونوری (phenylketonuria) یا به اختصار، اختلال PKU و مسمویت مغزی شود. سومین محصول آسپارتام، ماده سمی متانول است. متانول در بدن به فرمالدئید تبدیل شده و عوارض جبران ناپذیری را به وجود می آورد. اما اگر برای شما هم این سوال پیش آمده که چرا با وجود همه نکات منفی که درباره آسپارتام گفته شد هنوز هم از این شیرین کننده استفاده می شود در جواب باید گفت که مشخص شدن عوارض واقعی حاصل از برخی ترکیبات مثل فرمالدئیدها و… به زمان زیادی نیاز دارد و و تعیین میزان اثرگذاری آن ها هم واقعا دشوار است.
قیمت آسپارتام
قیمت آسپارتام به عوامل مختلفی مثل شرکت تولیدکننده بستگی دارد. هم اکنون، انواع آسپارتام آلمانی، چینی و… توسط شرکت های مختلف با نام های تجاری گوناگون در دسترس مصرف کنندگان است.
خرید آسپارتام
برای خرید آسپارتام می توانید به فروشگاه ها و سایت های معتبر فعال در زمینه در زمینه صنایع غذایی و ارایه محصولات گروه رنگ های غذایی و اسانس ها مراجعه نمایید.
سوکرالوز چیست
سوکرالوز (Sucralose) که با نام تجاری اسپلندا نیز شناخته می شود از شیرین کننده های مصنوعی است که بسیار مورد توجه قرار گرفته است. فرمول مولکولی این ماده به صورت C12H19Cl3O8 است و از لحاظ ساختاری از قند طبیعی، یعنی ساکاروز با جایگزینی اتم های اکسیژن و هیدروژن آن توسط اتم های کلر در سه مرحله به دست می آید. میزان شیرینی سوکرالوز در مقایسه با شکر، ۴۰۰ تا ۷۰۰ برابر است.
این شیرین کننده، حلالیت زیادی در آب دارد و به دلیل مقاومت بالا در برابر گرما در شیرین کردن موادی که نیاز به پخته شدن دارند، استفاده می شود. سوکرالوز بدون متابولیزه شدن و با سرعت بالا از بدن انسان دفع می شود و تنها ۱۵٪ از این ماده توسط بدن جذب می شود.
در اتحادیه اروپا این قند با شماره E955 شناخته میشود. امروزه به طور کلی، سوکرالوز در سه نوع مایع، پودر و گرانول در بازار وجود دارد که سوکرالوز خالص به صورت پودر و گرانول عرضه می شود. سوکرالوز مایع، یک مایع شفاف و بی رنگ است و اغلب از ۲۵٪ سوکرالوز یا غلظت های دیگر تولید می شود و ممکن است حاوی ترکیبات دیگری از جمله مواد نگهدارنده (مانند سوربات پتاسیم ، بنزوات سدیم) ، مواد اسیدی (به عنوان مثال اسید سیتریک ، اسید سوکسینیک) باشد. فرم مایع سوکرالوز پایداری و ماندگاری بیشتری دارد. هم اکنون کشور چین بزرگترین تولید کننده و صادر کننده سوکرالوز در جهان است.
موارد کاربرد سوکرالوز
از سوکرالوز در تولید و ترکیب انواع کیک و کلوچه و بیسکوییت، شیرینی و بستنی، آب نبات، قهوه های آماده، انواع نوشابه و میوه های کنسروی، مواد معدنی، داروها، مکمل های غذایی، مرباها، ژله ها، شربت ها، کمپوت های میوه، نوشیدنی های گازدار، محصولات رژیمی، آدامس، دسرهای منجمد، رویه خامه ای شیرینی ها و… استفاده می شود. برخی دیگر از کاربردهای سوکرالوز عبارتند از:
- در داروسازی و تولید انواع قطره ها، قرص های جویدنی، مسکن ها، شربت سرفه و سرماخوردگی، شربت و قرص استامینوفن، داروهای دامپزشکی، شربت کودکان
- در محصولات بهداشتی مثل مرطوب کننده های لب، اسپری های تنفسی، دهانشویه، دندانپزشکی، بی حس کننده های دهان و دندان.
- در قطره های کودکان، B کمپلکس، مولتی ویتامین ها، ویتامین های جویدنی، ویتامین های قبل از تولد
- در شربت های مکمل، محصولات تقویتی گیاهی، مکمل های جویدنی
فواید مصرف سوکرالوز
سوکرالوز فاقد کالری است. این قند مصنوعی سوکرالوز توسط بدن شناخته نمی شود.
تاثیر سوکرالوز بر سلامت دندان ها
حفره ها و پوسیدگی دندان زمانی ایجاد می شوند که باکتری های موجود در دهان قند ها را تخمیر کرده و و با تولید اسید به مینای دندان آسیب می رسانند. مطابق برخی از پژوهش های انجام شده، باکتری های موجود در دهان برخلاف قندهای طبیعی با سوکرالوز وارد واکنش نشده و موجب تولید اسید و پوسیدگی دندان نمی شوند.
عوارض سوکرالوز
در رابطه با تاثیرات سوکرالوز بر دستگاه گوارش تحقیقاتی انجام شده است که نشان می دهند مصرف سوکرالوز می تواند بر باکتری های موجود در روده تاثیرات منفی به همراه داشته باشد. این باکتری ها نقش مهمی در سلامتی ایفا کرده و به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می کنند، و علاوه بر آن برای بهبود فرایند هضم موثر هستند.
بی اثر کردن داروها
در نتیجه مصرف سوکرالوز با دوز بالا، جذب برخی از داروها در بدن با مشکل مواجه شده و تاثیر آن ها بر درمان بیماری کم می شود. برخی از داروهای متاثر از سوکرالوز، داروهای ضد سرطان و بیماری های قلبی هستند.
دیابت و مصرف سوکرالوز
مصرف ناصحیح و طولانی مدت سوکرالوز به ویژه در افرادی که دچار چاقی و دیبات هستند، می تواند موجب افزایش سطح قند خون شود. به همین دلیل در مورد مصرف سوکرالوز حتما با پزشک مشورت نمایید.
کاربرد سوکرالوز در پخت و پز
در ابتدا این طور تصور می شد که سوکرالوز شیرین کننده ای مقاوم در برابر گرماست. اما تحقیقاتی که اخیرا صورت گرفته، این مطلب را تا حدودی نقض نموده است. گرم کردن سوکرالوز با سایر ترکیبات ممکن است منجر به تولید مواد مضر در غذاها شود. برخی از مواد تولید شده به نام کلوروپروپانول ها ممکن است در اثر حرارت موجب ابتلا به سرطان در بدن شوند. البته قطعیت این اثر هنوز به اثبات نرسیده است. به همین دلیل توصیه می شود جهت رعایت احتیاط از کاربرد سوکرالوز در حرارت های بالا اجتناب شده و برای این موارد از سایر شیرین کننده های مقاوم تر استفاده نمود.
قیمت سوکرالوز
همانطور که گفته شد سوکرالوز در قالب ۳ نوع پودر، گرانول و مایع در بازار مواد شیمیایی و شیرین کننده های مصنوعی، خرید و فروش می شود. قیمت خرید سوکرالوز ماده، تا حد زیادی به نوع آن، حجم خریداری شده، کیفیت محصول، برند شرکت تولیدکننده و خارجی یا ایرانی بودنش وابسته است.
خرید سوکرالوز
برای خرید سوکرالوز می توان به مراکز معتبر فروش و واردات مواد شیمیایی مراجعه نمایید. خرید و فروش سوکرالوز در ایران به صورت حضوری و مجازی از فروشگاه های اینترنتی فعال در زمینه مواد شیمیایی و شیرین کننده ها انجام می گیرد. دقت نمایید که همواره این محصول را از منابع فروش معتبر تهیه نمایید تا دچار عوارض ناخواسته نشوید.
مضرات شیرین کننده مصنوعی
همانطور که توضیح داده شد، شیرین کننده های مصنوعی نیز دارای عوارض مخصوص به خود هستند. به دلیل اینکه اغلب این مواد از محصولات طبیعی تهیه نمی شوند، بدن انسان همیشه نمی داند باید چه تصمیمی درباره آن ها بگیرد. در برخی موارد، این مواد در دستگاه گوارش جمع شده و موجب بروز مشکلاتی مثل نفخ، شل شدن مدفوع و درد ناشی از تولید گاز در دستگاه گوارش می شوند. از سایر مضرات و عوارض احتمالی سوء مصرف شیرین کننده های مصنوعی می توان به افزایش ضربان قلب، بالارفتن فشار خون، خواب آلودگی، سردرد، دیابت، کاهش قدرت بینایی، استرس، افسردگی و پوسیدگی دندان اشاره نمود.
سخن آخر
به طورکلی نباید فراموش کرد که اگرچه با جایگزین کردن این مواد به جای قند و شکر از شیرین کننده های سالم تری استفاده می کنید، اما همچنان درحال مصرف مواد شیمیایی هستید که عوارض مربوط به خود را دارند. استفاده از شیرین کننده هایی طبیعی مانند ملاس، شهد میوه ها و عسل نیز راهکاری ایمن برای حرکت در مسیر بهبود رژیم غذایی است که نباید آن را نادیده گرفت.