ترخون حاوی آهن فراوان است که این آهن برای تشکیل گلبول های قرمز هموگلوبین بسیار مهم است همچنین ویتامین C موجود در آن به جذب آهن آن کمک کرده و درنتیجه این سبزی میتواند مانع کم خونی شود
سبزی ترخون سرشار از آهن،منگنر و کلسیم و همچنین دارای پتاسیم و منیزیم و حاوی ویتامین های A و C باشد.از این سبزی بیشتر در پخت و پز استفاده می شود ولی از قدیم الایام استفاده های درمانی از این سبزی نیز بسیار وجود داشته است.در نیک صالحی از خواص سبزی ترخون آگاه شوید.
خواص سبزی ترخون
ترخون در فرانسه و در سایر نقاط جهان در آشپزی سنتی – به صورت تازه یا خشک – به عنوان
طعم دهنده قوی مورد استفاده قرار میگیرد.محسن پویان، پژوهشگر گیاهان دارویی در خراسانجنوبی گفت: ترخون میتواند جانشین نمک شود و
کسانی که از مصرف نمک منع شدهاند مثل بیماران قلبی، کسانی که پرفشاری خون دارند، یا اشخاص چاق که مجبور
به پیروی از رژیم غذایی بینمک شدهاند میتوانند به جای نمک ترخون در غذای خود مصرف کنند و علاوهبر اینکه
غذای خود را با نمک احساس کنند از طعم مطبوع و خواص شفابخش ترخون نیز استفاده کنند.
گیاهشناسی
ترخون گیاهی
از خانواده کاسنی یا مرکبان است که پایا و ارتفاع آن به حدود ۵۰ سانتیمتر میرسد.
برگها به رنگ سبز براق، پهنک برگ کشیده و باریک و نوکتیز است.
فیلوتاکسی برگ متناوب و گلها متمایل به زرد است و دانههای گیاه عقیم بوده و تکثیر آن بهصورت رویشی انجام
میشود.در برگ ترخون اسانس روغنی وجود دارد که ترکیب عمده اسانس آن را متیل چاویکول و پیمتوکسی سینامیک آلدئید تشکیل
میدهند، که این مواد خاصیت ضدعفونیکنندگی بسیار قوی دارند.
سلامت دهان با ترخون
مصرف ترخون برای جلوگیری از خونریزی لثهها و نیز التیام
زخمهایی که در دهان وجود دارند بسیار مفید است و در طول تاریخ، از این سبزی معطر برای تسکین موقتی
درد دندان استفاده میشده است.
محققان دانشگاه آریزونا میگویند علت تسکین درد دندان به خاطر وجود مادهای موسوم به اوژنول است که در روغن میخک
نیز وجود دارد.
خواص سبزی ترخون نه تنها موجب تسکین درد دندان میشود بلکه برای تسکین درد لثه نیز که همراه با درد دندان
ایجاد میشود موثر است.دمکرده ترخون برای جلوگیری از آبله و سرخجه و کنترل علل وبا در طب گیاهی اهمیت زیادی
دارد.
ترخون قدرت دفاعی بدن را در برابر برخی ویروسها و باکتریها افزایش میدهد
یکی از خواص سبزی ترخون خاصیت هضم کنندگی آن می باشد
کمک به هضم غذا
سبزی ترخون علاوه بر استفاده در آشپزی
به عنوان طعم دهنده، دارای خواص دارویی نیز است که از جمله آنها میتوان به تسکین ناراحتیهای معده که بر
اثر استرس به وجود آمده و همچنین تقویت سیستم هاضمه اشاره کرد.
برگ و سرشاخههای گلدار ترخون محرک و مقوی معده بوده و خاصیت ضدانگلی دارد.
مصرف آن اشتهاآور و ادرارآور (کاهشدهنده آب و رطوبت اضافه بدن) بوده و اندکی خاصیت مخدر دارد.
دارای خواص آنتیاکسیدانی هستند
ترخون، به
خصوص نوع ترکی آن، دارای خواص آنتیاکسیدانی فراوانی بوده که میتوانند در خنثی سازی موادی موسوم به رادیکالهای آزاد کمک
خوبی نمایند.
رادیکالهای آزاد، محصولات فرعی متابولیسم هستند و اگر بدن شما نتواند به طور موثر از دست آنها خلاص شود میتوانند
موجب تخریب سلولهای بدنتان شوند و در نتیجه در سیستم هاضمه شما باقی مانده و آسیبی را در بدن ایجاد
نمایند که ممکن است حتی منجر به ایجاد نوعی سرطان خاص شود.
طی تحقیقی که در سال ۲۰۰۵ صورت گرفت و در”مجله کشاورزی شیمی غذا” نیز به چاپ رسید محققان دریافتند ترخون
میتواند به عنوان یک روبنده و از بین برنده رادیکالهای آزاد در بدن نقش موثری ایفا نماید.
ریشه ترخون
ریشهی ترخون در طب گیاهی به نام «عاقرقرحا» مشهور است.
این گیاه به برطرف کردن سکسکه و درد مفاصل کمک میکند.
این گیاه قدرت دفاعی بدن را در برابر برخی ویروسها و باکتریها افزایش میدهد.
مصرف سالانه ترخون قدرت جنسی را کاهش میدهد.
آیا قطره ترخون نیز خاصیت دارد
قطره ترخون
قطره ترخون حاوی اسانس برگ ترخون در بازار دارویی ایران موجود است این قطره بر اساس حداقل ۱۳ میلیگرم میتیل
چاویکول در هر میلیلیتر از فرآورده استاندارد شده و بهصورت خوراکی روزانه ۲۰-۱۰ قطره بهعنوان محرک اشتها همراه مقداری مایعات
پیش از غذا استفاده میشود و برای برطرف کردن سکسکه یک تا ۲ قطره ترخون بر روی یک حبه قند
چکانده و میل میشود.
ارشناسان گیاهدرمانی استفاده از روغن ترخون را همراه با روغن رازیانه و عسل برای تقویت سیستم
هاضمه توصیه میکنند ولی در صورت داشتن آلرژی از استفاده این روغنها وعسل خودداری کنید.اسانس ترخون به مقدار سه تا
پنج قطره در روی یک حبه قند نیز برای تقویت معده و دفع نفخ شکم مصرف میشود.
این قطره در دوران بارداری و کودکان کمتر از ۴ سال منع مصرف شده است.
آیا در قدیم از خواص سبزی ترخون استفاده می کردند
ترخون در طب قدیم
ابنسینا و زکریای رازی پزشکان دانشمند ایرانی قبل از اروپائیان به خواص سبزی ترخون پی بردند و در کتابهای طبی
خود این دو پزشک دانشمند مینویسند که ترخون نفخ را برطرف کرده و هوای آلوده از طاعون را ضدعفونی و
پاک میکند.ابن بیطار ترخون را سبزی سفره غذا میداند و عقیده دارد چند برگ از ترخون اشتها را تحریک کرده
و نفس را معطر و خوشبو میکند.
ترخون در زمان جنگهای صلیبی به اروپا وارد شد و در نقاط مختلف اروپا کشت آن معمول و رواج یافت
و امروزه این سبزی معطر را در غذا و دوا به کار میبرند.
ترخون از زمانی که در اروپا پیدا شد در طب و درمان امراض به کار رفت و در مصرف آن
خواص اشتهاآور، هضمکننده، عادات ماهانه زنان و ترشحکننده بزاق دهان و همچنین داروی دردهای دندان تشخیص دادند.مصرف ترخون برای جلوگیری
از خونریزی لثهها و نیز التیام زخمهایی که در دهان وجود دارند بسیار مفید است و در طول تاریخ، از
این سبزی معطر برای تسکین موقتی درد دندان استفاده میشده استدر قرن نوزدهم دو پزشک معروف فرانسوی به نام شومل
و کازن با مصرف دمکرده و اسانس ترخون بیماریهایی را چون ضعف معده و سوءهضم معالجه میکردند و از معالجه
با این گیاه معطر نتایج موثری میگرفتند.
ترخون در قدیم بهواسطهی خواص درمانی که داشته است بسیار معروف بوده و در فرانسه به نام گیاه اژدها و
یا شرپانتین معروف بوده است و از آن سالاد درست میکردهاند و یا خام و با غذا میخوردهاند.
ترخون را دم میکردهاند و دمکرده آن را بهعنوان مقوی معده میخوردهاند تا هضم غذا را آسان کند، گاز و
نفخ شکم و رودهها را برطرف میکند و قاعدگی و عادت ماهانه زنان را مرتب سازد و دردهای اعصاب و
انواع رماتیسم را شفا میبخشد.
خواص شگفت انگیز روغن سبزی ترخون
این همه خواص از کجا آمده است؟
خواص سبزی ترخون مرهون روغن مایع اصلی آن است که دارای بو و طعم
تندی است و مزه آن نزدیک به تربانتین است.
روغن مایع اصلی ترخون دارای هفتاد درصد استراگول و بیست درصد ترپن است.
این روغن دارای خواص تقویتکننده، اشتهاآور، مقوی معده، ادرارآور، قاعدهآور و کرمکش است.
دم کرده ترخون
ترخون را بهعنوان دمکرده به مقدار
۲۵ تا ۳۰ گرم در یک لیتر آب دمکرده و سه یا چهار بار در روز و هر بار یک
فنجان از آن را پس از صرف غذا مصرف میکنند.
کسانی که میخواهند از ترخون بهعنوان دمکرده استفاده کند باید پنج گرم ترخون را تکهتکه کرده و در یک فنجان
بریزند و روی آن آب جوش جاری کنند و ۱۰ دقیقه بگذارند تا دم بکشد سپس این دمکرده را پس
از صرف غذا بنوشند.دمکرده ترخون برای جلوگیری از آبله و سرخجه و کنترل علل وبا در طب گیاهی اهمیت زیادی
دارد.
یکی از خواص سبزی ترخون این است که قدرت دفاعی بدن را در برابر برخی ویروسها و باکتریها افزایش میدهد.
روغنهای ضروری ترخون به وسیله تقطیر با بخار آب از برگ ها و گل های این گیاه استخراج میشوند و شامل سینئول، استراگول، اوسیمن و فلاندرن می باشند.
روغن های ضروری یا همان اسانس های فرار موجود در ترخون دارای خواص زیادی می باشند که از آن جمله می توان به مواردی چون ضدرماتیسم، اشتها آور، کمک به بهبود گردش خون، کمک به گوارش بهتر غذاها، برطرف کننده بوی بد، قاعدهآور، محرک و کرم زدا اشاره کرد.
بد نیست بدانید تاثیر روغنهای فرار بر روی برخی بیماری ها چگونه است
ضد روماتیسم
بد نیست که بدانید دو عامل مهم در ایجاد رماتیسم (درد مفاصل) و آرتریت (التهاب و ورم مفاصل) دخیل هستند؛ ۱) گردش خون و لنف نامناسب مخصوصاً در اندام هایی مثل دست و پا و ۲) تجمع مواد سمّی مانند اسید اوریک در بدن. خوب با این توضیحات برای درمان این بیماری باید ۲ اتفاق بیفتد: یا این که ماده ی درمان کننده به جریان خون کمک کند و آن را آسان تر نماید یا باید سم زدا باشد یعنی باید سم ها را از بدن خارج کند.
روغن های فرار ترخون بیشتر به دلیل اول برای این بیماری مفید هستند یعنی توانایی بسیار خوبی برای افزایش جریان خون دارند. بدین ترتیب موجب گرم شدن ناحیه ی آسیب دیده می شوند و علاوه بر این نمی گذارند که اسید اوریک در آن مکان های خاص تجمع کنند. ترخون همچنین به سم زدایی نیز به وسیله ی تحریک دفع ادرار و مدفوع کمک می کند.
اشتهارآور
ترخون ترشح شیره های گوارشی معده را تحریک می کند و به همین دلیل موجب افزایش اشتها می شود. این اتفاق درست در زمانی شروع می شود که شما آن را در دهان تان قرار می دهید جایی که در آن بزاق تولید می شود. در قسمت های پایین تر دستگاه گوارشی، شیره ی معده و صفرا ترشح می شوند تا اگر غذایی در معده باشد سرعت هضم مواد غذایی را افزایش دهند و اگر نباشد و به عبارتی معده خالی باشد به نوبه ی خود موجب افزایش اشتها شوند.
کمک به بهبود گردش خون
روغن های فرار موجود در ترخون گردش خون و مخاط را بهبود می بخشند و به توزیع مناسب مواد مغذی، اکسیژن، هورمون ها و آنزیم ها در سراسر بدن کمک می کنند.
کاهش بوی بدن با خواص سبزی ترخون
بوزدایی
بوی تند و معطر ترخون برای دور کردن بوی بد از بدن استفاده می شود. ترخون همچنین موجب مهار رشد میکروب های روی پوست نیز می شود و به این ترتیب موجب کاهش بیشتر بوی بدن می شود.
قاعده آور
از خواص سبزی ترخون قاعدگی را آسان تر و آن را منظم می کند. علاوه براین، ترخون موجب تسکین مشکلاتی چون دردهای شکمی، حالت تهوع، خستگی و دیگر آزار و اذیتهای این دوران خواهد شد.
محرک
ترخون موجب تحریک و تهییع مغز، سیستم عصبی، سیستم گوارشی، سیستم گردش خون و سیستم هورمونی(اندوکرینی) می شود. به عبارتی این گیاه به نوبه ی خود همه ی سیستم های متابولیکی را تحریک می کند و در نتیجه رشد و ایمنی بدن را ارتقا می بخشد.
کرمزدا
سمیّت این روغن کرم های بدن را می کشد. این ها شامل کرمهای گرد و نواری که در روده یافت می شوند، کرم قلاب دار که می تواند به هر جایی از بدن برود و حتی کرم حشره که بر روی زخم ها وجود دارد، می شوند.
البته دقت داشته باشید که تا وقتی این روغن ها به صورت موضعی و خارج از بدن استفاده می شوند جای نگرانی وجود ندارد اما هنگامی که به صورت خوراکی مصرف میشوند باید مراقب بود زیرا اینها سمّی هستند.
روغن ترخون سمی است
چند نکته که باید توجه کنید:
– این روغنها به دلیل وجود استراگول سمّی هستند، استراگول نام دیگر میتل چاویکول است و از این رو نباید به کودکان کم سن (زیر ۴ سال) و زنان باردار داده شود.
– ترخون را به صورت تازه ۱۰ تا ۱۴ روز می توان در یخچال نگهداری کرد. اما در فریزر ۴ تا ۶ ماه قابل نگهداری است.
– برای خشک کردن ترخون، ابتدا آن را پاک کرده و خوب بشویید و سپس در یک محل تاریک و گرم قرار دهید وقتی که خشک شدند آن ها را درون شیشه ی تمیزی ریخته و در جای خنک و تاریک نگه داری کنید.
ترخونهای خشک شده دارای طعم و مزه ی همانند ترخون های تازه نیستند، اما به هر حال برای زمانی که سبزی تازه در دسترس نیست مناسب هستند.
ایسنا – همشهری – تبیان