گرمی و سردی مزاج
یکی از پژوهشگران پزشکی کشورمان در تحقیقاتی بی‌سابقه با بررسی و مقایسه خصوصیات فیزیولوژیک و ایمونولوژیک افرادی که در طب
سنتی از آنها به عنوان سرد مزاج و گرم مزاج یاد می‌شود نشان داد، این تقسیم‌بندی که صدها سال پیش
انجام شده دارای پایه‌ای کاملا علمی است که می‌توان از آن در تشخیص و درمان بیماری‌ها و برگرداندن تعادل به
عملکرد بدن بهره گرفت.
دکتر شهرام شهابی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه و مجری طرح که در تحقیقات خود دریافته افراد
گرم‌مزاج دارای فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک محیطی بیشتر و فعالیت سمپاتیک فوق کلیوی، کورتیکوستروئید فوق کلیوی و سیستم عصبی پاراسمپاتیک
(عصب واگ) کمتری نسبت به افراد سرد مزاج هستند با اشاره به اینکه انواعی از طب‌های سنتی موجود در دنیا
از جمله طب سنتی ایرانی (Traditional Iranian Medicine)، افراد را به دو گروه کلی سرد مزاج و گرم مزاج تقسیم
می‌کنند، اظهار کرد: از نظر طب سنتی، از آنجا که انسان معتدل به طور مطلق به ندرت وجود دارد، بیشتر
افراد گرفتار غلبه کم و بیش یکی از مزاج‌های گرم یا سرد هستند.
وی با بیان این مطلب که بر اساس مطالب کتاب‌های مربوط به طب سنتی ایرانی از جمله کتاب قانون
ابن سینا و نیز انواع دیگری از طب های سنتی مانند طب سنتی یونانی، طب سنتی چینی، طب سنتی عربی
و…
، افراد به چهار مزاج گرم و خشک، گرم و مرطوب، سرد و خشک و سرد و مرطوب تقسیم می
شوند که از این بین دو مزاج گرم و سرد مزاج های اصلی را تشکیل می دهند.
وی تصریح کرد: افراد گرم مزاج معمولا افراد پرانرژی، پرکار، فعال و برونگرا هستند که احساسات خود را سریع بروز
می‌دهند به طوریکه افراد گرم و خشک تحریک پذیری فوق‌العاده‌ای دارند وخیلی زود خشمگین می‌شوند.
در افراد گرم مزاج معمولا سوزش اندامها واحساس حرارت ناگهانی بدون علت مشاهده می‌شود.
نبض افراد گرم مزاج سریع می زند و رگ‌ها، برجسته و فراخ است به طوری که افراد گرم و مرطوب،
رنگ چهره‌شان به دلیل فراوانی خونی که در رگ‌ها وارد می شود به سرخی گرایش دارد.
بدن افراد گرم مزاج در هوای سرد به راحتی با عوامل فیزیکی و فیزیولوژیک گرم می‌شود اما خنک شدن بدن
آنها در هوای گرم به راحتی قابل انجام نیست.
افراد گرم مزاج معمولا غذاهای گرم مزاج (از نظر طب سنتی) را به خوبی تحمل نمی کنند.
این پژوهشگر افزود: از طرف دیگر در بین افراد دارای مزاج سرد، سستی، ناتوانی، کمبود انرژی و احساس ضعف
شایع است؛ به طوری که افراد سرد و مرطوب، کند، بی حال و بی حوصله بوده و تمایل چندانی به
انجام کار ندارند و افراد سرد و خشک به ندرت تا پایان روز انرژی کافی برای انجام کار دارند.
به طور کلی افراد سرد مزاج درون‌گرا بوده و احساسات خود را کمتر بروز می‌دهند.
افراد سرد و مرطوب تحریک پذیری پایین دارند و بی خیال و غیر حساسند.
نبض درآنها آرام بوده ورگها باریک است، خون اندکی در آنها جریان دارد به طوری که سفیدی و رنگ پریدگی
در افراد دارای مزاج سرد و مرطوب کاملا مشهود است.
بدن افرادی که دچار غلبه سردی مزاج هستند در هوای سرد به راحتی با عوامل فیزیکی و فیزیولوژیک گرم نمی‌شود
و سرما تا مدت زیادی در بدن این افراد باقی می ماند.
افراد سرد مزاج معمولا غذاهای سرد مزاج (از نظر طب سنتی) را به خوبی تحمل نمی کنند.
این متخصص ایمونولوژی در ادامه با بیان تعریفی که از این مزاج‌ها در طب های سنتی از جمله طب
سنتی ایرانی انجام شده است، تاکید کرد: دراین پژوهش سعی شده مشخص شود آیا افرادی که از لحاظ طب سنتی
به گرم مزاج و سرد مزاج تقسیم بندی می‌شوند از نظر علم جدید و مدرن امروز نیز با هم تفاوتی
دارند یا نه! از آنجا که پاسخ بدن به استرس‌ها از طریق سه سیستم یعنی اعصاب سمپاتیک، اعصاب پاراسمپاتیک وغدد
فوق کلیوی صورت می‌گیرد که تحریک هر کدام از این سیستم‌ها اثرات متفاوتی روی هوموستاز (حفظ تعادل اعمال بدن) در
بدن داشته و عملکرد آنها نقش مهمی در حفظ تعادل اعمال بدن دارند، در این پژوهش سعی شد نشان داده
شود که فعالیت این سیستم ها در بدن افراد گرم مزاج و سرد مزاج چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند.
وی گفت: منبع اصلی ترشح هورمون نوراپی نفرین، سیستم عصبی سمپاتیک و منبع اصلی ترشح هورمون‌های اپی نفرین و
کورتیزول، غدد فوق کلیوی است؛ از طرف دیگر، سیستم عصبی سمپاتیک به دو بخش سیستم عصبی سمپاتیک مربوط به اعصاب
محیطی سمپاتیک وسیستم عصبی سمپاتیک مربوط به غدد کلیوی تقسیم بندی می‌شود.
سیستم عصبی پاراسمپاتیک نیز مربوط به تحریک اعصاب واگ است.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه توضیح داد: از طرفی پاسخ‌های ایمنی نیز که نقش مهمی در حفظ
تعادل اعمال بدن دارند به دو دسته کلی T Helper ۱) TH۱) و T Helper ۲ )TH۲) تقسیم می‌شوند که
انحراف پاسخ ایمنی به سمت TH۱ باعث تقویت پاسخ ایمنی سلولی و انحراف پاسخ ایمنی به سمت TH۲ باعث تقویت
پاسخ ایمنی هومورال، تولید آنتی بادی و همچنین واکنش‌های آلرژیک می‌شود.
دکتر شهابی افزود: در این طرح فعالیت سیستم های یاد شده (سیستم عصبی سمپاتیک محیطی، سیستم عصبی سمپایتک غدد
فوق کلیوی، سیستم عصبی پاراسمپاتیک و ترشح کورتیزول توسط غدد فوق کلیوی و همچنین انحراف پاسخ‌های ایمنی به سمت TH۱
و TH۲ در افراد گرم مزاج و سردمزاج مورد بررسی قرار گرفت.
وی خاطر نشان کرد: نتایج این مطالعه که برای نخستین بار در دنیا روی افراد گرم مزاج و سرد
مزاج جهت ارزیابی سیستم نورواندوکرین و الگوی سایتو کاینی (TH۱/TH۲) پاسخ‌های ایمنی انجام شد، دلالت بر این داشت که که
افراد گرم‌مزاج دارای فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک محیطی بیشتر و فعالیت سمپاتیک فوق کلیوی، فعالیت کورتیکوستروئید فوق کلیوی و فعالیت
سیستم عصبی پاراسمپاتیک (عصب واگ) کمتری نسبت به افراد سرد مزاج هستند.
همچنین تمایل الگوی سایتوکاینی در آنها نسبت به افراد سرد مزاج، بیشتر به سمت TH۲ می باشد.
دکتر شهابی اظهار کرد:علاوه بر آن، با افزایش نسبت شدت گرمی مزاج به شدت سردی آن، فعالیت سیستم عصبی
سمپاتیک محیطی افزایش می یابد.
همچنین هنگامی که مزاج به سمت شدیدا گرم یا شدیدا سرد میل می‌کند، انحراف سیستم ایمنی به سمت پاسخ های
TH۲ افزایش می یابد اما این افزایش هنگام میل به سمت مزاج شدیدا گرم بسیار بیشتر از هنگامی است که
مزاج به سمت شدیدا سرد میل می کند.
وی افزود: این پژوهش اولین تحقیقی است که در مورد اساس علمی تقسیم بندی افراد به گرم مزاج و سردمزاج نه تنها در طب سنتی ایرانی، بلکه در تمامی طب‌های سنتی که به این تقسیم بندی باور دارند، انجام
شده است.
متاسفانه در این زمینه تا به حال کارعلمی صورت نگرفته بود و برای توجیه تفاوت افراد گرم مزاج و سرد
مزاج، تنها یک سری پیشنهادهای تئوریک مطرح شده بود.
در حالی که مشخص شدن اساس علمی تفاوت افراد سرد مزاج و گرم مزاج (مانند مشخص شدن اساس علمی دیگر
اصول طب سنتی ) این امکان را فراهم می کند تا طب مدرن در تشخیص و درمان بیماری‌ها و برگرداندن
تعادل به عملکرد بدن از طب سنتی نیز کمک بگیرد.
دکتر شهابی با اشاره به اینکه متاسفانه امروزه موضوع تقسیم بندی افراد به گرم مزاج و سردمزاج در کتاب‌های
مرجع پزشکی جایگاهی ندارد و با عنوان نداشتن اساس علمی، تعدادی از پزشکان، وجود این تفاوت را رد می کنند،
ابراز امیدواری کرد که این بررسی بتواند شروعی برای انجام کارهای تحقیقاتی دیگر در این زمینه و از طرفی باعث
معرفی طب سنتی ایرانی در جهان شود و این طب سرنوشتی مانند طب سوزنی چینی پیدا کند که با مشخص
شدن میزان قابل توجهی از اساس علمی و مکانیسم عمل طب سوزنی توسط تحقیقات علمی، این طب ازحالت منطقه‌یی خود
به یک علم پزشکی مدرن و جهانی تبدیل شد وبی‌تردید جایگاه امروز خود را در جهان مدیون تحقیقات علمی است
که روی آن انجام شده است.
به گفته وی، عدم مشخص شدن اساس علمی مزاج های گرم و سرد (مانند دیگر مفاهیم طب سنتی ایرانی)
از یک سو باعث شده است که درمان‌های طب سنتی ایرانی هنوز بر پایه تجربه، آزمون و خطا و مراجعه
به متون باقی‌مانده از گذشته‌های بسیار دور باقی بماند و از سوی دیگر باعث بی اعتنایی طب نوین به توانایی
های درمانی طب سنتی ایرانی شده است.
گفتنی است، بودجه این طرح تحقیقاتی توسط مرکز تحقیقات ایمونولوژی، آسم وآلرژی دانشگاه علوم پزشکی تهران فراهم شده و
نتایج آن برای چاپ در مجله معتبر علمی Journal of Alternative and Complementary Medicine مورد پذیرش قرار گرفته است.
ایسنا
۷۰۷۹
یک رقص خیابونی شاد و پرانرژی 
