با هنر زیبای نقاشی لاکی بیشتر آشنا شوید!

هنر نقاشی لاکی

هنر نقاشی لاکی در حقیقت از بطن نگارگری ایران بیرون آمد و میدان عمل وسیع تر و متنوعی را
در اختیار نگارگران گذاشت.
بیراه نیست که با افول و انحطاط نگارگری و کتاب آرایی ایران ، نقاشی لاکی رونق بیشتری یافت.
در این نوع نقاشی، نقاش می توانست زوایای دید دیگری را تجربه کند.
نقاشی لاکی با جلدسازی چرمی شروع شد و در طراحی روی چرم و کاغذ در آستر بدرقه از شبکه
بندی با بریدگیهای توری مانند استفاده کردند.
بعدها با استفاده از خمیر کاغذ و چسب (پاپیه ماشه) و قالبهای چوبین ، سطح شی مورد نظر را برای
نقاشی زمینه سازی می کردند و در پایان ، سطح نقاشی شده را با پوسته ای ضخیم از مخلوط روغن
بَزرَک ، سندروس و روغن جلا می پوشاندند و نقاشی جلوه ای چون نقاشی رنگ روغن پیدا می کرد.
از این نوع نقاشی در روی : قلمدانها جلد کتابها قاب آیینه ها رحل قرآنها جعبه ی جواهرات درهای منقوش
و محکوک قابهای تخته ای کمانهای رزمی و تزئینی ورقهای بازی بهره می گرفتند.

هنر نقاشی لاکی

نخستین قلمدان نگاری به سال ۱۱۰۶هـ.ق و با رقم ” یا صاحب الزمان” از محمد زمان ، محفوظ در موزه
ارمیتاژ سن پطرزبورگ شناخته شده است.

نقوشی که در قلمدانها به کار می‌رفت سه نوع بود:

۱- نقوش گل و مرغ بر سطح رویی و یا دو جناح قلمدان که با یک منظره طبیعی ترکیب شده
بود.
۲- نقوش گل و بته ای همراه با طوماریهای پیچکی و گیاهی با شاخه های شکوفان ۳- نقوش آمیخته با
اسلیمیها و صحنه های تصویری با شیوه فرنگی سازی .
این نوع قلمدان نگاری بیشتر از دو مورد یاد شده ، رواج داشت.
نقاشی لاکی در دوره قاجار از نظر کمی و کیفی تحولی درخور یافت.
در حقیقت رونق نقاشی لاکی و مینایی در این دوره معلول انحطاط کتاب آرایی بود هرچند شیوه نقاشی لاکی با
محمد زمان و در دوره صفوی شروع شد و در دوره افشاریه و زندیه با آثار هنرمندانی چون علی اشرف،
محمدهادی و محمد صادق ادامه پیدا کرد اما در دوره قاجاریه بود که به شیوه ای پرتجمل و فاخر
تبدیل شد.
عناصر ترکیب دهنده ی آن قاعده مند گردید و تناسباتی موزون پیدا کرد و مردان و زنان جامه ی دوره
قاجار بر تن کردند.
یکی از زیباترین آثار این دوره صندوقچه ی جواهرآلات با رقم میرزابابا در سال ۱۲۱۸هـ.ق است که در آن نقش
گل و مرغ بیش از پیش چشمگیر شده است.

هنر نقاشی لاکی

نقش مایه های نقاشی لاکی در دوره قاجار پرمایه تر شد و در آن از: بته های گلدار مکرر به
خصوص گل سرخ گل میخک صد پر سنبل شکوفه های میوه پرندگان و پروانه ها دسته گلهای مختلط گل زنبق
ترکیب بندیهای ساده با نقوش سپری و ترنجی به کار رفت.
نقاشی لاکی در دوره قاجار از نظر کمی و کیفی تحولی درخور یافت.
در حقیقت رونق نقاشی لاکی و مینایی در این دوره معلول انحطاط کتاب آرایی بود.

پاپیه ماشه, نخستین قلمدان نگاری

در دوره فتحعلی شاه هنرمندانی چون مهرعلی، میرزابابا، سیدمیرزا و عبدالله خان، قلم موی خود را دیگر در نگاره های
کتابها به کار نگرفتند بلکه به جای آن در نقاشیهای لاکی و مینایی و رنگ روغن به کار بستند .
در این دوره شهرهای تهران، اصفهان و شیراز از مراکز تولید آثار نقاشی لاکی و مینایی بود.
بر موضوعات این نوع نقاشی ، مضامینی چون صحنه های درباری، صحنه ی جنگ، صحنه های اساطیری و تاریخی و
شکار و داوری اخروی و منظره پردازی و اناوع و اقسام گل و مرغ افزوده شد.
یکی از زیباترین جلدهای این دوره جلدی بود که فتحعلیشاه ساخت آن را برای خمسه نظامی شاه طهماسبی سفارش داد
و سید میرزا و محمدباقر آن را در سال ۱۲۴۵هـ.ق اجرا کردند.
از نقاشان مطرح این دوره نجفعلی و سه فرزندش محمد کاظم، جعفر و احمد و برادرش محمد اسماعیل بودند که
نقاشی لاکی نیمه دوم سده سیزدهم هجری را در اختیار خود داشتند و منوچهرخان، حاکم اصفهان از آنها حمایت می
کرد.

هنر نقاشی لاکی

در این زمان یک خانواده دیگر نیز در اصفهان در نقاشی لاکی شهرت داشت یعنی خانواده امامییها.
نصرالله امامی و رضا امامی آثار لاکی زیبایی با مضمون گل و مرغ در قاب آیینه ها و قلمدانها و
جعبه ها پدید آوردند.
در شیراز نیز هم زمان با آنها، آقابزرگ شیرازی به نقاشی لاکی اشتغال داشت و نامی صاحب شهرت در این
نوع نقاشی خصوصا در چهره پردازی از رجال مشهور به صورت لاکی داشت.

هنر نقاشی لاکی

در دوره ناصری نقاشی لاکی متحول شد و نقش مایه هایی چون: شکوفه های فندق گوزنها و طوطیها صحنه هایی
از زندگی روستایی دسته گلهای آزاد پیکره هایی با جامه های آخرین مد اروپایی و مردان با ریش تراشیده زنان
با دامنهای پرچین و حجیم و ماخوذ از اروپا وارد آن گردید.
ورود فراوان تصاویر اروپایی و نشریات فرنگی راه را برای اقتباس وسیع از نقش مایه های آن گشود و تکار
یکنواخت ترکیب بندیها و نقش مایه ها را به وجود آورد.
در این دوره توجه به شمایل نگاری امام علی (ع) و حسنین (ع) در نقاشیهای لاکی بیان کننده رویکردی جدید
در نقاشی اسلامی بود.
نقاشی لاکی با طلیعه ی عصر جدید که از دوره مشروطیت شروع شد رو به افول گذاشت تا اینک کاملا
متروک گردید.
سیری در ایران