۷ راه درمان استرس و اضطراب در کودکان

کودکان در زمان مواجهه با استرس به دلیل این که توانایی ابراز احساسات خود را به درستی ندارند، تحت فشار زیادی قرار می گیرند. همان طور که می دانید رابطه بین والدین و کودکان نیاز به آموزش صحیح دارد. پس در این شرایط است که نقش والدین، توجه و آموزش مدیریت استرس به کودکان اهمیت زیادی دارد.
مهم ترین نکاتی که در آموزش مدیریت استرس به کودکان مورد توجه قرار می گیرند عبارتند از:

1. برنامه ریزی درست زمان برای کودک
2. آموزش مهارت ذهن آگاهی
3. شرکت در فعالیت های مشترک مانند درست کردن کاردستی و نقاشی کردن
4. مثبت گرایی در مواجهه با منفی بافی کودکان
5. توجه به رژیم غذایی سالم و خواب کودک
6. فعالیت های بدنی منظم و به اندازه کافی
7. رفتن به طبیعت و نیرو گرفتن از آن

نشانه های اضطراب و استرس کودکان

اشاره کردیم که کودکان توانایی ابراز و بیان دقیق احساسات خود را نداشته و در مقابل احساسات شدید بسیار آسیب پذیر هستند. پس این مسئله منجر می شود تا نشانه های استرس به صورت غیرمستقیم بروز کنند. مانند:

• تحریک پذیری کودک که در برابر اتفاقات مختلف واکنش هایی از قبیل جیغ و داد و گریه را به همراه دارد. مثلاً اگر لباس کودک راحت نباشد و یا کودک غذایی را دوست نداشته باشد به صورت جدی لجبازی می کند.
• بی خوابی، یکی از نشانه های استرس پنهان در کودکان است. اگر کودک بخصوص زمانی که خسته است نتواند بخوابد، نشانه ای از داشتن استرس است. حتی قهر کردن با مادر و پدر یا دوستان را هم می توان به عنوان نشانه داشتن استرس در نظر گرفت.
• شکم درد یا سردردهایی که دلایل موجه پزشکی ندارند را هم می توان به عنوان عوارض استرس در نظر گرفت.
• بی اختیاری ادرار و مدفوع بخصوص در خواب، نشانه های مهم دیگری برای استرس در کودکان به شمار می آیند. اگر چنانچه هر یک از نشانه ها و موارد ذکر شده در بالا را در کودک خود مشاهده کردید می توانید از متخصصین کلینیک درمانی طراوت تهرانسر در سریع ترین زمان کمک بگیرید.

بررسی دلایل ایجاد استرس در کودکان

دنیای کودکانه منحصر به خود و نزدیکان درجه یک و بسیار کوچک است. بر این اساس مشکلات و تنش در خانه و خانواده اصولاً رایج ترین دلیل استرس در کودکان است. کودکان هم مانند بزرگسالان با هرگونه تغییر در شرایط زندگی (مثبت یا منفی) دچار استرس می شوند. البته نحوه ادراک و ابراز کردن این استرس در کودکان متفاوت است و می تواند در بلند مدت مشکلاتی برای آن ها ایجاد کند.

توجه داشته باشید که کودکان بین ۲ تا ۷ سال به احساسات اطرافیان نسبت به خود اهمیت بیشتری می دهند و همین امر ممکن است آن ها را دچار استرس کند. ضمناً یادآوری می کنیم که رابطه با مادر، برای کودک بسیار بااهمیت است و پس از آن هم نقش پدر در احساسات و عواطف کودک بسیار موثر است. در حقیقت، با توجه به اهمیت رابطه کودک با والدین، آموزش مدیریت استرس به کودکان توسط آن ها همواره نتیجه بهتری دارد. رفتاردرمانی کودکان که در مراکز توانبخشی به صورت تخصصی انجام می شود،  به طور یقین می تواند در ارتباط موثر بین کودک و والدین و نحوه مدیریت استرس و اضطراب کودک تاثیرگذار باشد.  در ادامه به بررسی راهکارهایی برای درمان استرس و اضطراب خواهیم پرداخت.

درمان استرس در کودکان

در اینجا لازم می دانیم به این نکته اشاره کنیم که آموزش مهارت کنترل استرس به کودک بدون حمایت و کمک والدین میسر نخواهد بود. مراقبین و والدین کودکان تا حد زیادی می توانند با ایجاد قوانین و روتین های روزانه، کودک خود را برای مواجهه با موقعیت های استرس زا و رفع استرس آماده کنند. در اینجا به ۷ راه درمان استرس و اضطراب در کودکان اشاراتی می کنیم:

۱ – خواب کافی

همان طور که می دانید خواب نقش بسیار مهمی در رشد جسمی و آمادگی ذهنی برای یادگیری دارد. حتی خواب یک سوم عمر همه انسان ها را تشکیل می دهد. در نتیجه دوره کودکی در رشد و آموزش فردی نقش بسیار مهمی داشته و کیفیت خواب در این دوران بسیار مهم است. کمبود خواب به شکل های مختلف بر کودک تاثیر گذاشته و می تواند باعث شدت گرفتن استرس کودک در طول روز شود.

کودکان ۳ تا ۵ ساله، ده الی سیزده ساعت، کودکان ۶ تا ۱۲ ساله به نه الی یازده ساعت و نوجوانان ۱۳ الی ۱۸ ساله هم به هشت الی ده ساعت خواب در شبانه روز نیاز دارند.

۲ – فعالیت های بدنی

امروزه به دلیل سرعت رشد تکنولوژی، شرایط زندگی و محدودیت های محیط خانه، کودکان در مقایسه با نسل های قبل از خود به میزان کمتری فعالیت های موثر بدنی دارند. فعالیت های بدنی برای کودکان مختلف، نتایج متفاوتی در پی دارد. توجه داشته باشید که فعالیت بدنی می تواند انرژی کودک را در طول شبانه روز تخلیه کرده و به طرز چشمگیری به شکلی سالم و مثبت بر کاهش استرس تاثیر بسزایی دارد. فعالیت های بدنی می توانند یک ساعت در روز و به شکل بازی های بچه گانه، کلاس های ورزشی و ورزش باشند.

۳ –  آرامش در طبیعت

طبیعت به شکلی اعجاب انگیز در کاهش استرس، ایجاد آرامش و برقراری ارتباط با دنیا اثرات بسیار مهمی دارد. طبیعت می تواند علائم اضطراب، استرس و افسردگی را کاهش داده و این امر برای کودکان هم صادق است. با وقت گذرانی در طبیعت می توانید فعالیت بدنی مفید هم داشته باشید.

۴ – تقسیم بندی زمان

شیطنت کودکان همواره مورد اعتراض والدین قرار می گیرد. بازی و شیطنت کودکان بخصوص در اوقات استراحت منجر به واکنش والدین می شود که می تواند در کودک ایجاد استرس کند. یکی از راه حل های مقابله با این مشکل و جلوگیری از اذیت شدن والدین و ایجاد استرس برای کودک، ایجاد جدول زمانی و تقسیم ساعات روز برای فعالیت های مختلف است. بدیهی است که ساعات بازی و استراحت برای کودکان بایستی به آن ها تفهیم شود.

۵ – به کارگیری خلاقیت در کودکان

کارهای هنری و فعالیت های خلاقانه یکی از راه های مفید و سالم برای داشتن آرامش است. به این نکته توجه کنید که استفاده از هنر و خلاقیت، یک روش روانشناسی شناخته شده است که برای بررسی سلامت روانی کودکان هم مفید است. روانشناسان از هنر برای بررسی ذهن کودک استفاده می کنند، چرا که کودکان در شناسایی و ابراز احساسات در قالب کلمات ضعیف هستند. همچنین نقاشی کشیدن و درست کردن کاردستی و کارهای خلاقانه دیگر می تواند در کودک احساس آرامش ایجاد کرده و البته اطلاعات بیشتری از احساسات کودک هم به متخصص بدهد. در مرکز بازی درمانی در غرب تهران، به کارگیری خلاقیت در کودکان به عنوان یکی از شیوه های درمان اضطراب و استرس در کودکان، اصلی اساسی و مهم است.

۶ – ذهن آگاهی و آموزش

در آموزش ذهن آگاهی بر توجه به افکار و احساسات و همچنین تلاش برای درک آن ها تمرکز می شود. اگر این مهارت در سنین کم آموزش داده شود، کودک می تواند احساسات خود را بشناسد و حتی استرس خود را در بزرگسالی هم کنترل کند. در این آموزش، توضیح احساسات مختلف به کودک یاد داده می شود و سپس با تمرین و به مرور زمان است که می توان به کودک کمک کرد تا احساسات خود را شناسایی و آن ها را ابراز کند.

۷ –  مثبت گرایی

برای کودکان به جهت این که قدرت و کنترل زیادی برای روبرو شدن با مشکلات مختلف را ندارند، مواجه شدن با چالش های مختلف می تواند دردناک و گاهی اوقات بسیار تلخ باشد. در نوجوانان مسئله منفی بافی بسیار رایج است و می تواند بر اعتماد به نفس و کاهش آن تاثیر گذاشته و درنتیجه منجر به افزایش استرس شود. پس نیاز است که توسط والدین و مشاوران، مثبت گرایی در کودکان و نوجوانان تقویت گردد.

کلام آخر

در این مقاله، نکات مهم و راهکارهای درمان و آموزش کنترل استرس کودکان را بررسی کردیم. همچنین  این نکته مهم را خاطر نشان کردیم که توانایی ادراک و ابراز احساسات، مهارتی اکتسابی است و باید یاد گرفته شود. بدین معنا که کودکان به این مهارت دست نیافته اند و همین امر آن ها را در مقابل مسائل سخت و دشوار آسیب پذیر کرده و آن ها را دچار استرس و اضطراب می کند. توصیه می کنیم آموزش مدیریت استرس توسط والدین به کودکان جدی گرفته شود چرا که نقش والدین در این میان بسیار پررنگ است.