در این مطلب به موضوع تست دوست شناسی پرداخته ایم.
همه افراد در زندگی دوست یا دوستانی دارند اما آیا تا به حال فکر کرده اید که دوستان شما متناسب با شما هستند یا نه آیا می دانید دوستانتان شما را به چه سمتی می کشانند.در اسلام و روایات تاکید زیادی به امتحان دوست شده است در ادامه همراه با نیک صالحی شوید تا درباره تست دوست شناسی از منظر اسلام بیشتر بخوانید.
تست دوست شناسی
کسی نیست که بخواهد نقش پررنگ دوست و دوستی را در زندگیش انکار کند چه سعادت ها و شقاوت ها
که از دوستی ها بر خواسته است !! گاهی سال های سال با کسی دوستی میکنیم برای هم جان فشانی
ها میکنیم و راز دل ها میگوییم و چنان با او یکی می شویم که گویی یک روح هستیم در
دو بدن اما از آنجا که ما هرگز خبر از آن روی سکه نداریم گاه در اوج ناباوری و بهت
شاهد رفتاری از دوست خود هستیم که تمام باورمان از او بهم ماست یا در روابط اقتصادی بی مهابا دار و ندار ما
را از ان خود میکند به رفیق دیرینه اش پشت میکند.!
و یا راز دل ما را همه جا فاش میکند
و با سخن چینی ما را از چشم دیگران می اندازد فقط به خاطر حسادتش.! همین اتفاقات که به کرات
هم رخ میدهد باعث شده که تا حد زیادی میزان اعتماد به همدیگر در جامعه پایین بیاید و افراد در
هنگام قرار گرفتن در چنین شرایطی از خود می پرسند به راستی دیگر به چه کسی میتوان اعتماد کرد ؟
در رابطه با نقش پر رنگ دوست در سرنوشت دنیوی و اخروی اشخاص قبلا فرمایشات جناب آیت الله آقا مجتبی
تهرانی را در دو مقوله “با چه کسی دوست شویم” و “با چه کسی نشویم” را مورد بررسی قرار دادیم
در این مقال هم بر آنیم تا با الهام از فرمایشات مبین ایشان ملاک هایی را برای آزمون و سنجش
افرادی که میخواهیم به عنوان دوست برگزینم تقدیم شما عزیزان کنیم باشد که هوشیار باشیم در این انتخاب سرنوشت ساز
و خنجر نارفیقی از پشت نخوریم .
ملاک های باطنی برای انتخاب دوست
(انشاءالله تعالی) آزمودن دوست در بُعد نفسانی ملاک های ظاهری یک دوست خوب را قبلا خدمتتان عارض شدیم اکنون به
ملاک های باطنی که نقش مهم تری دارد را بررسی میکنیم.
ما بُعد نفسانی هم داریم که انسان باید در بحث صداقت و رفاقت این را هم در نظر داشته باشد
که با هر کسی رفیق نشود و با او بساط دوستی را پهن نکند.
روایتی از امام صادق(علیهالسلام) است که حضرت فرمود: «لَا تُسَمَّ الرَّجُلَ صَدِیقاً سِمَهً مَعْرُوفَهً حَتَّى تَخْتَبِرَهُ»؛ کسی را به نام
دوست نخوان تا اینکه او را بیازمایی؛ یعنی کسی را به عنوان اینکه دوست تو است نخوان بهطوری که مردم
بگویند فلانی رفیق فلانی است، یا خودت بگویی، رفیقم فلانی است؛ اصلاً این کار را نکن، «حَتَّى تَخْتَبِرَهُ».
تا این که او را بیازمایی و امتحانش کنی.
اِختبار یعنی آزمودن.
حالا به چه چیز او را امتحان کنی؟ حضرت سه چیز را مطرح میفرماید:
ملاک های امتحان دوست و تست دوست شناسی
خشم اوّلین ملاک؛ هنگام غضب اول:
«تُغْضِبُهُ فَتَنْظُرُ غَضَبَهُ یُخْرِجُهُ مِنَ الْحَقِّ إِلَى الْبَاطِلِ»؛ خشمش را آزمایش کن، ببین آیا این از افرادی است که وقتی
عصبانی میشود، مرزی را رعایت نمی کند؟ آیا خشم، او را از حق به سوی باطل میکشاند؟ آیا آنجاهایی که
عصبانی میشود، چه در بُعد گفتاریاش و چه در بُعد رفتاریاش لجامی از شرع به دهانه نفسش زده است؟ یا
نه، چون عصبانی شده هر چه به دهانش بیاید، میگوید و هر کاری که از دستش برآید، میکند؟ این اشاره
به بُعد نفسانی است بنابراین اوّل ببین آیا مثل حیوان میماند یا انسان است؟ چون حیوان است که وقتی خشمگین
میشود هر کاری میکند؛ هم گاز میگیرد، هم لگد میزند.
انسان که این کارها را نمیکند.
حالا که انسان است و زبان دارد، ببین آیا موقع خشم هرچه به زبانش میآید را میگوید؟
دومین ملاک؛ هنگام
شهوت
حضرت به عنوان دومین ملاک برای آزمودن فرد پیش از دوستی میفرمایند: «وَ عِنْدَ الدِّینَارِ وَ الدِّرْهَمِ».[۱] این خشم
نیست، این شهوت است؛ شهوت نسبت به مال است.
یعنی امتحان کن، ببین این شخص راجع به پول چگونه است؟ آیا مرزهای شرعی را رعایت می کند یا اصلاً
به حرام و حلال کاری ندارد؟ این را امتحانش کن.
همین طوری او را رفیق خود نخوان و نگو فلانی رفیق ما است.
با هر کس می خواهی دوستی کنی، به صِرفِ ظواهر بسنده نکن.
با چه کسی رفیق شویم
در ابعاد سه گانه اعتقادی، نفسانی و عملی او را آزمایش کن؛ وگرنه بدان که رفاقت چون نقش سازندگی و
نقش تخریبیاش بسیار قوی است، تأثیرش خیلی زیاد است.
ظاهر این روایت در مورد روابط اجتماعی است.
چون اگر او را به خودت نسبت دهی و بگویی فلانی رفیق من است، تو هم در اجتماع خراب میشوی.
چون وقتی مردم جامعه ببینند این شخص در جایی خرابکاری کرد، آبروی تو هم میرود.
اگر دیدند جایی عصبانی شد و حرفهای بیربط و قبیح و ناپسندی گفت، یا دیدند از هر جایی که رسیده
مال مردم را میخورد، میگویند رفیق تو است و کارهای ناپسند او آبروی تو را هم میبرد.
در تن داد به شهوت جنسی هم افسار گسیخته نباشد چشمش به دنبال ناموس مردم نباشد و طوری نباشد که
برای لذت جسم به هر ذلتی تن دهد و تو را هم با خود بکشاند دقت کنید این موضوع بسیار
حساس است چون شهوت جنسی بسیار خطر آفرین است و اگر در این زمینه یک مشوق و همراه هم آدمی
داشته باشد معلوم نیست سر از کدام منجلابی درآورد.
در فرهنگ ما هم جا افتاده است که اگر میخواهی کسی را بشناسی به رفیقش نگاه کن ببین با چه
کسی میگردد پس دوست هر کس تا حدودی نشان دهنده شخصیت او می باشد.
اوّل امتحان، بعد دوستی ما در معارفمان مسأله ای داریم که در این روایت هم بود که حضرت فرمودند: «حَتَّى
تَخْتَبِرَهُ».
در باب دوستیابی ما به طور کلی مسأله «اِختبار» را داریم؛ یعنی با هرکه می خواهی رابطه رفاقتی برقرار کنی،
قبلش او را آزمایش و امتحان کن.
چرا باید دوست را امتحان کرد
روایتی از علی(علیهالسلام) است که فرمودند: «لَا تَثِق بِالصَّدِیقِ قَبلَ الخُبرَهِ».[۲] اگر می خواهی به عنوان صداقت به رفیق اعتماد
کنی، قبل از آنکه او را بیازمایی هیچ وقت اعتماد نکن.
قبل از اینکه او را بیازمایی، به او دل نبند.
در موضوع تست دوست شناسی ممکن است سؤال کنید چرا؟ اگر قبل از امتحان با او دوستی کردی و رابطهات تنگاتنگ شد، محبّت او در
دل تو تشدید میشود و این رابطه محبّتی موجب میشود که این رفاقت در ابعاد گوناگون اعتقادی و نفسانی و
عملیات، چه رفتاری و چه گفتاری بر روی تو اثر بگذارد؛ چون گفتار هم عمل است؛ گفتار عملِ زبان است
و اگر انسان بدون اینکه قبلاً آزمایشی کرده باشد، با شخصی در رفاقت رابطه محبتی برقرار کند اصلاً رفاقت بر
مبنای محبت است اگر کسی «قبل الإختبار» بیاید رفیق شود، این محبت رفیق در دل او آمده است و اینجا
است که دیگر نمیتواند تشخیص بدهد که آن شخص دوست خوبی است یا خیر.
اگر بخواهم قبل از آنکه آن رشته محبّتی رفاقتی بین من و شما تقویت شود شما را بیازمایم، میتوانم؛ چون
میتوانم چه در بُعد اعتقادی، چه در بُعد عملی و چه در بُعد نفسانیِ شما دقیق شوم که آیا با
هم، همسو هستیم یا نیستیم.
آدم عصبانی مزاجی هستی، افسارگسیخته ای یا نه؟ در بُعد شهوتیات، کسی هستی که به اسارت شهوت رفته یا نه؟ حالا
چه شهوت مالی باشد، چه جنسی باشد، فرقی نمیکند.
آیا دوست متشرع است یا خیر
در تست دوست شناسی در بُعد عملیِ خارجی میتوانم بفهمم که آیا انسان متشرّعی هستی یا نه، بیبندوبار و لااُبالی هستی.؟ اگر هم شخص
متدیّن بیغرض و بیمرضی که درباره تو اطلاعاتی دارد مطلبی بگوید، از او میپذیرم.
قبل از دوستی است که میتوانم اینها را تشخیص دهم؛ امّا اگر بعد از اینکه رفیق شدی، آنوقت بخواهی آزمایش
کنی، بدان که حالا کور و کر هستی.
نه میتوانی عیبهایش را ببینی، نه میتوانی بشنوی.
محبّت کور و کر می کند چند روایت در این زمینه بخوانیم.
علی(علیهالسلام) فرمودند: «عَینُ المُحِبِّ عُمیَهٌ عَن مَعَایِبِ المَحبُوبِ»؛ چشم کسی که دیگری را دوست دارد، از اینکه عیبهای او را
ببیند کور است.
در ادامه میفرمایند: «وَ أُذُنُهُ صَمَاءٌ عَن قُبحِ مَسَاوِیهِ».[۳] یعنی گوشش هم به خاطر حبّ کر است.
کر است از اینکه بخواهد عیبها و زشتیهای او را بشنود.
این یک قانون کلی است.
این روایت را از پیغمبر اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) بخوانم که حضرت فرمودند: «حُبُّکَ لِلشَّیْءِ یُعْمِی وَ
یُصِمُّ».[۴] حبّ شیء انسان را کور و کر میکند.
اینجا شئ است، آنجا بحث مُحبّ و محبوب بود.
آزمون خشم دوست در تست دوست شناسی
در تست دوست شناسی خشمش را آزمایش کن، ببین آیا این از افرادی است که وقتی عصبانی میشود، مرزی را رعایت نمی کند؟ آیا
خشم، او را از حق به سوی باطل میکشاند؟ آیا آنجاهایی که عصبانی میشود، چه در بُعد گفتاریاش و چه
در بُعد رفتاریاش لجامی از شرع به دهانه نفسش زده است؟ یا نه.
ارتباط محبت آمیز دین بر محور محبّت است در مسأله دین میگویند که اصلاً دین بر محور محبّت است.
روایتی از امام باقر(علیهالسلام) است که حضرت فرمود: «الدِّینُ هُوَ الْحُبُّ وَ الْحُبُّ هُوَ الدِّینُ».[۵] یعنی اصلاً اینها با هم
تفاوت ندارند.
یعنی اینقدر محبّت نقشش قوی است؛ لذا در باب مسأله رفاقت، «اِختبار قبلَ الرِّفاقه» را مطرح میکنند.
با هر کس می خواهی دوستی کنی، به صِرفِ ظواهر بسنده نکن.
در ابعاد سه گانه اعتقادی، نفسانی و عملی او را آزمایش کن؛ وگرنه بدان که رفاقت چون نقش سازندگی و
نقش تخریبیاش بسیار قوی است، تأثیرش خیلی زیاد است.
پرهیز از حب دشمنان خدا
در روایتی از علی(علیهالسلام) است که حضرت فرمود: «إیَّاکَ أن تُحِبَّ أعدَاءَ اللهِ»؛ از محبّت
نسبت به دشمنان خدا بپرهیز.
آنهایی که دشمن خدا هستند، یکوقت رشته محبّتی با اینها برقرار نکنی.
«أو تُصفِیَ وُدَّکَ لِغَیرِ أولِیَاءِ اللهِ».[۶] یعنی بپرهیز از اینکه محبّتت را برای غیر دوستان خدا خالص کنی.
جهتش این است که این رابطه تنگاتنگ، محبّتآور است؛ محبّت که آمد خطرناک است.
البته بدان آنجایی که بدون اختبار و آزمودن در سه بُعد اعتقادی، عملی و نفسانی باشد خطرناک است؛ ولی اگر
اختبار و آزمایش شد، بهترین نقش سازندگی را بر روی انسان دارد.
حبّ علی، نشانه مؤمن چون شب عزیزی است (شب عید سعید غدیر)، به مناسبت روایتی در همین باب از پیغمبر
اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می خوانم که فرمودند: «عُنْوَانُ صَحِیفَهِ الْمُؤْمِنِ حُبُّ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ».[۷]
؛ منظور از «صحیفه» هم نامه عمل است؛ صحیفه مؤمن یعنی نامه عمل مؤمن.
حالا در صحیفه چیست؟ در آن همه چیز هست.
چه مسائل اعتقادی، چه مسائل ملکات و چه اعمال خارجی، همه در آن صحیفه هست.
ولی ظاهرش راجع به اعمال است؛ اعمّ از جوارحی و جوانحی.
نشر صحف یعنی چه
روز قیامت نشر صُحف میشود؛ حالا این تعبیر پیغمبر یعنی چه؟ تعبیر پیغمبر جنبه کنایی دارد.
«عنوانِ صحیفه» یعنی اگر تیتر صحیفه عمل هرکس این بود که این شخص محبّ علی(علیهالسلام) است، معلوم می شود که
تمام صحیفهاش خوب است؛ یعنی این حبّ علی(علیهالسلام) در ابعاد گوناگون انسانی، چه بُعد اعتقادی و چه بُعد نفسانی و
جوارحی، نقش سازندگی دارد.
البته این را هم دقّت داشته باشید که حتماً نباید از نظر فیزیکی با حضرت مواجهه پیدا کنیم تا با
ایشان رفیق شویم؛ رفاقت رشته محبّتی بین دو موجود است.
ممکن است اینجا نباشد، اما دوستش داشته باشم، هر چند اینکه او را نبینم.
بیا با علی(علیهالسلام) رفیق شو! بیا محبت علی(علیهالسلام) را در دلت جایگزین کن که تو را در سه بُعد میسازد.
لذا اگر روز قیامت مؤمن بیاید، همان تیتر نامه عملش را که نگاه میکنند، دیگر قضیه تمام می شود.
همان تیتر را نگاه میکنند و میبینند این با علی (علیهالسلام) رفیق بوده است.
اگر با علی(علیهالسلام) رفیق بوده، حتماً حبّ علی(علیهالسلام) هم در دلش بوده و مُسلّم است که این شخص مسائل شرعی
را هم رعایت میکرده است.
که البته میدانیم لازمه حبّ اهل البیت علیهم السلام عمل به دستوراتشان و پیرو واقعیشان بودن است .
بد نیست بدانید بهترین دوست از منظر قرآن کیست
«وَ مَن یَتَوَلَّ اللهَ وَ رَسُولَهُ وَالَّذِینَ آمَنُواْ فَإِنَّ حِزْبَ اللهِ هُمُ الْغَالِبُونَ (مائده، ۵۶) ؛ و کسانی که ولایت خدا و پیامبر او و افراد با ایمان را بپذیرند (پیروزند زیرا) حزب و جمعیت خدا پیروز میباشد!
در این آیه معیاری برای انتخاب دوست داده شده که فردی را برای دوستی انتخاب کنیم که ولایت خدا و رسولش و افراد با ایمان را پذیرفته باشد. چنین افرادی از یاران خدا هستند و چه نیکوست که دوستان ما از یاران خدا باشند.
تبیان