کاروانسرای دیرگچین، مادر کاروانسراهای ایران در دل کویر قم می باشد. قدمت کاروانسرای دیر گچین به دوره ساسانی برمی گردد. کاروانسرای دیرگچین به عنوان مادر کاروانسراهای ایران شناخته می‌شود. این کاروانسرا از دوران ساسانی به‌جای‌مانده است.
کاروانسرای دیر گچین قم یکی از جاذبه‌های گردشگری استان قم به شمار می رود. این کاروان سرا به دوران حکومت اردشیر ساسانی مربوط می‌شود. دیر گچین یکی از بزرگ‌ترین کاروانسراهای ایران است و دارای ویژگی منحصر به فردی است. کاروانسرای دیرگچین با قدمت ۱۷۰۰ ساله خود از با عنوان مادر کاروانسراهای ایران یاد می شود. با ما همراه باشید.
کاروانسرای دیر گچین قم
دِیرِ گچین کاروانسرایی در ایران است که بر سر راه جاده تاریخی ری به قم در مرکز پارک ملی کویر قرار دارد. دیر گچین یکی از بزرگ‌ترین کاروانسراهای ایران است و ویژگی‌های منحصربه‌فرد این اثر باعث شده آن را «مادر کاروانسراهای ایران» بنامند. دیر گچین در بخش مرکزی شهرستان قم، ۸۰ کیلومتری شمال شرقی شهر قم (کیلومتر ۶۰ بزرگراه گرمسار)، و ۳۵ کیلومتری جنوب غربی ورامین واقع شده‌است.
کاروانسرای دیر گچیناین بنا را به‌خاطر داشتنِ گنبدی از جنس گچ دیر گچین نامیده‌اند، اما اکنون چنین گنبدی در بنا وجود ندارد. بنای کاروانسرا مربوط به دوره ساسانی است و آن را در دوران سلجوقیان، صفویان، و قاجاریان مرمت و بازسازی کرده‌اند. شکل کنونی آن متعلق به دوران صفویه است. این کاروانسرا در راه باستانی ری به اصفهان مشهور به «راهِ دیر» قرار دارد. در پی تغییر جاده تهران به قم از راهِ دیر به مسیر حسن‌آباد در زمان امین‌السلطان، دیر گچین متروکه شد و افراد محلی از آن برای نگهداری دام استفاده بردند.
قدمت کاروانسرای دیر گچین قم
کاروانسرای دیر گچین قم روزگار تاریخی زیادی را از سر گذرانده است و بارها در زمان سلجوقی، صفوی و قاجار مرمت و نوسازی شده است. ایران راه‌ها و مسیرهای ارتباطی زیادی دارد و در میان آن‌ها جاده ابریشم مهم‌ترین مسیر ارتباطی دوران کهن است. مسیری که به دلیل آب و هوای خشک و فاصله زیاد شهرها و روستاها دارای کاروانسراهای زیادی است و محلی برای اسکان موقت مسافران در آن زمان بوده است.
یکی از جذاب‌ترین کاروانسراهای این محل، کاروانسرای دیر گچین است که در سال ۱۳۸۲ در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مادر کاروانسراهای ایرانپررونقترین کاروانسراهای عصر ساسانی
سابقه تاریخی دیرگچین را اگر در کتاب‌های تاریخی جستجو کنیم، به متونی می‌رسیم که عمر این بنا را به هزار و ۷۵۰ سال قبل و به دوران اردشیر ساسانی نسبت می‌دهند و آن را یکی از پررونق‌ترین کاروانسراهای عصر می‌دانند.
دیرگچین بر سر شاهراه ارتباطی جنوب شرق به غرب و در مسیر قم به ری قرار دارد، مسیری که در گذشته یکی از پر رفت و آمدترین و کلیدی‌ترین مسیرهای کشور به شمار می‌رفت.
اهمیت این کاروانسرا در دوره سلجوقیان با رونق گرفتن مسیر ساوه و قم به ورامین باز هم بیشتر شد و کاروانسراهای دیگری به نام‌های قلعه سنگی محمدآباد کاج و قلعه گلی در نزدیکی آن ساخته شدند تا این مسیر پر رونق هر چه بیشتر آباد شود.
دیرگچین قم مادر کاروانسراهای ایرانمورخین در آثار تاریخی به گوشه‌ای از کارکردهای این کاروانسرا اشاره کرده‌اند و بر اساس این نوشته‌ها به نظر می‌رسد که دیرگچین در گذشته مقر نیروهای سلطنتی، ایستگاه میان راهی بوده است.
ویکی پدیا، الی گشت، مهر نیوز،
