کلیسای مریم مقدس تبریز: دارای قدمتی پانصدساله

کلیسای مریم مقدس به سبک معماری ارمنی ساخته شده است. این کلیسا قدمتی حداقل پانصدساله دارد. دیوارها و ستون‌های بنا از سنگ و آجر و طاق آن آجری است .
این بنای تاریخی برای گردشگرانی که از کشورهای خارجی به تبریز می آیند بسیار حائز اهمیت می باشد. با ما همراه باشید.

کلیسای مریم مقدس تبریز

شهر تبریز در مجموع، ۷ کلیسا را در خود جای داده‌است. کلیسای مریم مقدس قدیمی‌ترین کلیسای این شهر است که به سدهٔ یازدهم هجری قمری (دورهٔ صفویان) مربوط است.

از مجموع کلیساهای تبریز، ۵ مورد از آن‌ها که بنای اولیهٔ آن‌ها متعلق به دورهٔ قاجار و پیش از آن هستند، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اند؛ اما ۲ مورد جدیدتر که مربوط به دورهٔ پهلوی هستند، هنوز در این فهرست ثبت نشده‌اند.

۳ مورد از کلیساهای شهر تبریز در منطقهٔ ۸، ۲ مورد در منطقهٔ ۴ و ۲ مورد هم در منطقهٔ ۳ این شهر جای گرفته‌اند؛ به‌طور کلی، به جز کلیسای شوغاگات مقدس که در محوطهٔ گورستان ارامنهٔ تبریز و کلیسای مریم ننه که در محوطهٔ گورستان مریم ننه (گورستان قدیم ارامنهٔ تبریز) واقع شده‌اند، بقیهٔ کلیساهای شهر تبریز در محدودهٔ مرکزی این شهر قرار گرفته‌اند.

خلیفه‌گری ارامنهٔ آذربایجان مسئولیت اداره و نظارت بر همهٔ کلیساهای واقع در منطقهٔ آذربایجان ایران را فارغ از اینکه متعلق به ارامنه یا دیگر مذاهب مسیحیت باشند، برعهده دارد.

کلیسای مریم

کلیسای مریم مقدس نه تنها قدیمی‌ترین بلکه بزرگترین کلیسای شهر تبریز است.
با توجه به قدمت بسیار زیاد این کلیسا می‌توان آن را بخش بسیار مهمی از تاریخ شهر تبریز دانست.
مراسم کلیسای حواری ارمنی که یکی از بزرگترین مراسمات ملی مذهبی است، در این کلیسا برگزار می‌شود.
با توجه به موقعیت مکانی کلیسای مریم تبریز، دسترسی به آن از نقاط مختلف شهر بسیار آسان است.

تاریخچه کلیسای مریم

یافته‌هایی که از قدیمی‌ترین سنگ قبر کلیسای مریم مقدس تبریز به دست آمده‌اند، نشانگر قدمت ۵۰۰ تا ۶۰۰ ساله این کلیسا هستند. البته برخی دیگر از محققان نیز با توجه به سردر سنگی، تزئینات داخلی و چندین مشخصه دیگر، قدمت کلیسای مریم مقدس تبریز را ۷۰۰ تا ۸۰۰ سال تخمین می‌زنند. البته این کلیسا در طول تاریخ خود، بر اثر زلزله سال ۱۱۵۸ شمسی دچار آسیب‌های فراوانی شد. اما کار بازسازی آن سه سال بعد از زلزله و در سال ۱۱۶۱ آغاز و در سال ۱۱۶۴ خورشیدی به خوبی به پایان رسید. جالب است بدانید که اولین چاپخانه شهر تبریز نیز در سال ۱۲۶۷ در حیاط کلیسای مریم مقدس تبریز ساخته شده بود.

معماری کلیسای مریم مقدس

کسانی که اندکی با معماری آشنا هستند، با دقت در معماری کلیسای مریم می‌توانند به خوبی تشخیص دهند که این کلیسا با معماری ارمنی ساخته شده است. نوع خاصی از معماری که قدمتی بالغ بر ۴ هزار سال دارد. البته با گشت و گذار در داخل ساختمان کلیسای مریم مقدس می‌توان شاهد مصالح و شیوه‌های ساخت متفاوتی بود که مسلما هر یک از این‌ها نشانگر دوره خاصی از تاریخ است. سنگ، آجر و آهک را می‌توان مهم‌ترین عناصر به کار رفته در دیوارها، ستون‌ها و نمای بیرونی بنای کلیسای مریم مقدس تبریز دانست. جالب است بدانید که بازسازی کلیسا پس از زلزله نیز با همان سنگ‌ها و آجرهای فروریخته انجام شد. اما تنها تفاوت بنای بازسازی شده با بنای قبلی، ساخته شدن آن با سبک صفویه بود.

معرفی کلیسای مریم مقدس

آنچه در موزه کلیسای مریم مقدس تبریز می‌توان دید

جدا از زیبایی‌های معماری خارق العاده‌ای که کلیسای مریم مقدس تبریز دارد، با حضور در این کلیسا می‌توان به بازدید از انواع کتاب‌ها و اسناد تاریخی بسیار مهم، انواع تابلوهای نقاشی شده، پارچه‌هایی از جنس‌های نساجی شده مختلف و انواع متفاوتی از آثار هنری مثل منبت کاری و خاتم کاری پرداخت گنبد، درب‌ها، طاقچه‌ها، محراب و حتی پلکان کلیسای مریم مقدس تبریز نیز هر یک زیبایی‌های خاص خود را دارند. ضمنا، کتیبه‌ها و سنگ قبرهایی که در داخل و محوطه کلیسا قرار دارند، از اهمیت تاریخی بسیار زیادی برخوردار بوده و می‌توانند علاقه مندان به تاریخ را ساعت‌ها سرگرم خود کنند.

سبک معماری کلیسای مریم تبریز

معماری استفاده شده در این کلیسا، برگرفته از سبک معماری ارمنی و به‌شکل صلیب است. گنبد این کلیسا را بر روی چهار ستون قطور سنگی ساخته شده‌اند. زمانی‌که وارد کلیسا می‌شوید، در قسمت بالای درب ورودی و بر روی یک کتیبه کوچک مرمری، تاریخ تاسیس کلیسا به زبان و خط ارمنی نوشته شده است. در زمان ورود به کلیسا، اتاقی با هشت ستون سنگی را می‌بینید. در این اتاق دو ناقوس قرار گرفته و در داخل آن مانند دیگر کلیساهای ارمنی، چهار ستون سنگی است که گنبد مرکزی بر روی آن قرار دارد.

داخل کلیسای مریم تبریز تصاویری زیبا از حضرت مریم، حضرت مسیح و حواریون و قدیسان مسیحی دیده می‌شود. از میان پرده‌های نقاشی‌شده بر روی چرم که روی چهار ستون اصلی قرار گرفته بودند، دوتای آنها به‌دلیل رطوبت از بین رفته و دوتای دیگر نیز روی دیوار شمالی و جنوبی قرار داشتند. در حال حاضر این نقاشی‌ها در کلیسا وجود ندارند. بجای آنها، نقاشی‌های انجام شده بر روی کرباس که در اصطلاح به آن دیوارنگاره بوم‌پارچه می‌گویند، جای آنها را گرفته‌اند و همین نقاشی‌ها موجب متمایز شدن این کلیسا شده است.

کلیساهای مریم تبریز، مریم و وانک اصفهان از دسته کلیساهای داخل ایران هستند که دیوارنگاره بوم‌پارچه در آنها دیده می‌شود. سبک تصاویر نقاشی‌شده بر روی دیوارنگاره، مربوط به اواخر قرن دوازدهم هجری به بعد در ایران است. بعد از بین رفتن نقاشی‌های قدیمی، این دیوارنگار‌ه‌ها توسط استادکاری به نام آندرانیک سیمباریان انجام شد.

تحلیل دقیق معماری کلیسای مریم

ویکی پدیا، سرمارکت، رهی نو