حمام نوبر تبریز: ستاره درخشان در میان بناهای تاریخی شهر

حمام نوبر تبریز یکی از جاهای دیدنی تبریز به شمار می‌رود. این بنای تاریخی از دوران قاجاریه به یادگار مانده است. و الان در حال حاضر به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این بنا توسط معماری به نام بالاکاظم از اهالی قره‌ آغاج ساخته شد. برای آشنایی بیشتر با ما در نیک صالحی همراه باشید.

حمام نوبر تبریز

حمام نوبر یکی از باشکوه ترین آثار معماری اوایل دوره قاجار است که امروز همچون نگینی درخشان در گوشه ای از شهر تاریخی تبریز می درخشد. حمامی که با مساحت حدود ۷۰۰ متر مربع در تقاطع خیابان امام خمینی و تربیت قرار دارد و امروز به عنوان سفره خانه ای سنتی گردشگران زیادی را به خود جذب می کند. از زمان ایلخانی در شهرهای مختلف ایران و همینطور در تبریز حمام های عمومی زیادی ساخته شد که در اثر گذر زمان و عواملی مثل گرما و رطوبت تعداد زیادی از آن ها نابود شد.

جاذبه ای تاریخی از دوره قاجار در تبریز

در زمان ایلخانی حمام ها بیشتر در کنار کاروانسراها و دروازه اصلی شهر ساخته می شدند اما زلزله ویرانگر تبریز تعداد زیادی از این بناها را به نابودی کشاند و پس از آن دیوار جدیدی در اطراف تبریز بنا شد که دارای ۸ تا ۱۲ دروازه بود. این طور که از شواهد بر می آید در آن دوره هم به سبک گذشته حمام هایی در کنار این دروازه ها ساخته شده اند ولی آن زلزله باعث شد تا امروز قدمت حمام های تاریخی تبریز به دوره قاجار و بعد از آن برگردد. نقشه ها و مدارک قدیمی می گوید مسجد نوبر قدمتی حدود ۱۵۰ ساله دارد که در نقشه قدیم تبریز در کنار دروازه نوبر قرار داشت اما بعدها با بزرگ تر شدن تبریز و از بین رفتن دروازه قدیمی، حمام در موقعیت مرکزی شهر قرار گرفت.

جالب توجه ترین جلوه های معماری

یکی از جالب توجه ترین جلوه های معماری این حمام ستون های سنگی آن است که دانشجویان معماری و همینطور علاقمندان به آثار هنری و تاریخی را به این محل می کشاند. در اطراف حوض فضایی با متکاهای متداول دوره قاجار به چشم می خورد که زیبایی سالن هشت ضلعی را دوچندان کرده اند و بیشتر گردشگران دوست داند مدتی را در این فضا بنشینند و در کنار آن عکس های یادگاری بیندازنند.

اینجا سال ها به عنوان یکی از مهمترین حمام های عمومی شهر فعال بود و در طول این سال ها رطوبت و عوامل دیگر باعث ایجاد آسیب هایی در جای جای این اثر تاریخی شده بود. هر بار سازمان میراث فرهنگی مرمت هایی را انجام می داد تا اینکه بالاخره این بنا در سال ۱۳۷۸ بعد از جای گرفتن در لیست اثار ملی ایران به سفره خانه سنتی تبدیل شد. امروز این حمام تاریخی به اسم رستوران سنتی شهریار مشغول فعالیت است و گردشگران زیادی برای تماشای معماری و امتحان غذاهای خوشمزه به اینجا می روند.

معماری حمام نوبر

حمام نوبر به دست معماری به نام «بالاکاظم» از اهالی قره آغاج با مصالحی مثل ملات، آجر و گچ در جرزها و سقف‌ها، و سنگ تراش خورده در ستون‌ ها، کف ‌ها و آزاره‌ ها بنا شده و امروز یکی از بهترین نمونه های به جای مانده از معماری زمان قاجار است. حمام نوبر ترکیبی از اشکال هندسی ست، اشکالی که معماری جذابی را برای این بنا رقم زده اند. حمام از دو بخش سربینه و گرمخانه تشکیل شده است:

سربینه: یا رختکن قاعده ای بزرگ و ۸ ضلعی دارد و قسمت میانی اش طاق بندی شده و بر روی ۸ ستون سنگی گنبدی بزرگ و زیبا به چشم می خورد. در بخش میانی این قسمت حوضی هشت گوشه هست که پیرامون آن را سکوهایی احاطه کرده اند. ستون‌ها و سرستون ‌های سنگی مقرنس ‌کاری شده زیبایی چشم نوازی را به این بخش داده است
گرمخانه: این بخش طاق و گنبدی بزرگ دارد و کادربندی ها، ترکیب آجر و کاشی، و همینطور کتیبه هایی مصور در ورودی جذابیت زیادی را به آن بخشیده است. سالن اصلی حمام از ۴ پایه سنگی در مرکز تشکیل شده و ستونی بزرگ بخش مرکزی را پوشانده است.

حمام نوبر مربوط به دوره قاجار

چرا بازدید از حمام نوبر پیشنهاد می شود؟

حمام نوبر که به سفره خانه شهریار نیز معروف است، در تقاطع خیابان امام و پیاده گذر بازار تربیت واقع شده است. این بنای تاریخی به دوره قاجاریه مربوط بوده و یکم آذر ماه سال ۱۳۷۸ با شماره ۲۵۱۲ به ثبت آثار ملی ایران درآمد. حمام نوبر، اولین و بزرگ ترین سفره خانه سنتی تبریز است که جزو آثار ملی کشورمان می باشد و به عنوان یکی از زیباترین جاذبه های شهر مورد بازدید قرار می گیرد. بازدید از این جاذبه زیبا علاوه بر داشتن جنبه آشنایی با معماری خیره کننده دوره قاجاریه، توام با حس دلنشین و پر از آرامش است.

تاریخچه حمام نوبر

حمام نوبر جزو باشکوه ترین آثار معماری مربوط به اوایل دوره قاجاریه است و امروزه نیز همچنان میان بناهای تاریخی شهر می درخشد. حمام های زیادی از دوره ایلخانان در ایران و تبریز ساخته شده بودند، اما اکثرا با گذشت زمان بر اثر گرما و رطوبت استحکام نداشته و از بین رفته بودند. حمام ها در دوره ایلخانی معمولا کنار دروازه اصلی شهر یا نزدیک کاروانسراها ساخته می شدند. تبریز با تجربه یک زلزله شدیدا ویرانگر، بیشتر بناهای ارزشمند خود را از دست داد.

به دنبال آن، در اطراف شهر تبریز دیوار جدیدی بنا گردید و دارای ۸ تا ۱۲ دروازه بود. پس از آن بار دیگر حمام ها نزدیک این دروازه ها و کاروانسراها ساخته شدند و به همین دلیل است که قدمت اکثر بناهای تاریخی به جا مانده به دوره قاجاری برمی گردد. مسجد نوبر با ۱۵۰ سال قدمت در کناره دروازه نوبر قرار داشت، اما پس از وسعت یافتن شهر تبریز و از بین رفتن دروازه ها، حمام نوبر با مساحت ۷۰۰ مترمربع در مرکز شهر قرار گرفت.

حمام نوبر محله تربیت

حمام نوبر مربوط به دوره قاجار است و در تبریز، تقاطع خیابان امام وتربیت واقع شده و این اثر در تاریخ ۱ آذر ۱۳۷۸ با شمارهٔ ثبت ۲۵۱۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

الی گشت، سفرمارکت، ویکی پدیا