بانک ها با پول‌های سپرده شده چه می‌کنند
خیلی از مردم فکر می کنند که پولی که در حساب بانکی شان دارند، نزد بانک موجود بوده و هر
وقت که به بانک ها مراجعه می کنند یا از حسابشان پولی برداشت می کنند، حجم موجودی مذکور دچار تغییر
می شود.
به عبارت دیگر، تلقی بخش عمده ای از مردم این است که پول سپرده شده به بانک، نوعی امانت نزد
بانک بوده و بانک هم رفتار امانت را در قبال آن دارد.
طبق این تلقی، بانک خلق پولی انجام نمی‌دهد.
یکی از مفاهیم مهم در فهم سازوکار عملیات بانکی ضریب فزاینده پولی است.
فرض کنید که در یک شهر بانکی وجود ندارد و در عوض صرافانی وجود دارند ، که پول مردم را
به امانت گرفته و در ازای آن حواله ممهور شده ای، به هر یک از مراجعین می دهند.
هر یک از مراجعین، در صورت نیاز به پول خود برای مبادله و خرید کالایی خاص، می تواند به صراف
مذکور مراجعه کرده و پول خود را پس بگیرد.
به عبارت دیگر، صراف ها تعهد داده اند که پول مراجعین را در هر زمانی که آنها درخواست کنند، به
آنها عودت دهند.
به مرور زمان، صراف های امین و حقیقی برای مردم مشخص می شوند و آوازه آنها زبانزد کل شهر می
شود.
بعد از مدتی، مردم متوجه خواهند شد که حواله ممهور شده حکم پول نقد را دارد چرا که هر یک
از آنها می تواند با مراجعه به صراف صاحب حواله بلافاصله معادل نقدی آن را طلب کنند.
بنابراین بعد از مدتی، برای پرهیز از ناکارایی مراجعه مجدد به صراف و ریسک جابجایی پول، عده زیادی از افراد
شهر مذکور از حواله ها برای انجام مبادلات استفاده خواهند کرد.
پول‌های سپرده شده نزد بانک ها
این پدیده منجر به این خواهد شد که مراجعه به صرافان برای نقد کردن حواله ها کاهش یافته و بخش
قابل توجهی از پول سپرده شده به هر یک از آنها، مدت زمان زیادی بلا استفاده بماند.
پس از گذشتن مدتی از زمان، هر یک از صراف ها متوجه این امر شده و حتی می توانند میزان
پولی که برای اجابت مراجعات نیاز دارند، را نیز محاسبه کنند.
به این ترتیب، چون همواره درصدی از پول برای اجابت مراجعات کافی است، آنها این امکان را دارند که به
ازای درصد بلا استفاده، حواله های جدید صادر کنند.
مثلا، فرض کنید که یک صرافی مبلغ x را به امانت گرفته است و وی متوجه می شود که تنها
۲۵ درصد از پول سپرده شده به وی برای اجابت مراجعین کافی است.
در این صورت وی می تواند ۷۵ درصد باقیمانده را به مردم وام دهد.
مفهوم ضریب فزاینده در مورد بانک ها تجاری نیز مصداق دارد.
در واقع بانک مدرن به دلیل اینکه فعالیتش مورد تایید دولت است، خود به خود اعتباری نظیر اعتباری که یک
صراف امین و مورد اعتماد در طول سالهای متمادی فعالیتش کسب کرده است، دارد.
بر این اساس، امکانی شبیه مثال فوق در مورد آنها نیز صادق بوده و این بانکها نیز می توانند صرفا
با نگه داشتن درصدی از پول سپرده گذاران، تقاضاهای معاملاتی و احتیاطی آنها را پاسخ دهند و بقیه آن را
صرف ارائه وام و بسط (خلق) پول کنند.
تسنیم
