در روایات و آیات قرآن درباره شرایط دعا و استجابت آن توصیه های فراوانی شده است در این مطلب به موضوع شرط قبولی دعا پرداخته ایم.
یکی از عبادتهای توصیه شده در اسلام ، دعا کردن است اما دعا دارای آدابی است و شرایطی برای استجابت آن وجود دارد در این مطلب همراه با نیک صالحی شوید تا درباره شرط قبولی دعا بخوانید.
شرط قبولی دعا
استان حضرت یوسف علیه السلام در قرآن کریم از جمله داستان هایی است که نکات ریز و ظریف بسیاری در
آن نهفته است از جمله آیه ۹۸ این سوره و این موضوع که چرا حضرت یعقوب علیه السلام در خواست
پسرانش برای طلب مغفرت را به تأخیر انداختند؟
آیه ۹۸ سوره یوسف
” قالَ سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّی إِنَّهُ
هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ”.
یعقوب (علیه السلام) در این جمله فرمود: بزودى برایتان استغفار مىکنم.
فرزندان یعقوب افتادند، دست به دامن پدر زدند و گفتند پدرجان از خدا بخواه که گناهان و خطاهاى ما را
ببخشد چرا که ما گناهکار و خطاکار بودیم.
اما پدر درخواست آنان را به تأخیر انداختند، با رجوع به تفاسیر این آیه، به نکات قابل تأملی رسیدیم که
توجه بدان خالی از لطف نیست.
علت به تأخیر انداختن دعا
در تفسیر نمونه علامه طباطبایی برای این امر دو دلیل را ذکر کرده و
می فرمایند: علت اینکه استغفار براى فرزندان را تاخیر انداخت شاید این باشد که تا نعمت خدا با دیدار یوسف
تکمیل گشته دلش به تمام معنا خوشحال گردد، و قهراً تمامى آثار شوم فراق از دلش زایل شود، آنگاه استغفار
کند، و در بعضى اخبار هم آمده که تاخیر انداخت تا وقتى که در آن وقت دعا مستجاب مىشود.(تفسیر المیزان/ج۱۱/ص۳۳۶)
دو شرط اساسی در دعا
این آیه دو شرط اساسی دعا را در بر دارد:
اوّلاً، در موضوع دعا زمینه موجود باشد، تا درخواست و طلب به مورد
و به صلاح صورت بگیرد.
و ثانیاً، حال قلبى و معنوى دعا کننده مساعد و موافق دعا و توجّه باشد، نه محجوب و گرفته و
آلوده.
و چون این دو شرط موجود شد: از لحاظ نتیجه جاى تردیدى نخواهد بود، زیرا هرگز إمساک و بخلى در
طرف پروردگار متعال متصوّر نباشد، و او ذاتاً رحمان و رحیم است.
(تفسیر روشن، ج۱۲، ص: ۱۰۲)
بهترین وقت دعا
رسول خدا (صلی الله علیه) فرموده: بهترین وقتى که مىتوانید در آن وقت دعا کنید
و از خدا حاجت بطلبید وقت سحر است، آن گاه این آیه را تلاوت فرمود که: یعقوب به فرزندان خود
گفت:” سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّی” و منظورش این بود که در وقت سحر طلب مغفرت کنداوقات مناسب جهت راز و
نیاز
علامه طباطبایی در بحث روایی، روایات موجود در ذیل این آیه را بیان می دارند که در این
روایت آنچه مورد توجه است ساعات و زمان مناسب برای دعا است.
در” فقیه” به سند خود از محمد بن مسلم از امام صادق (علیه السلام) روایت کرده که در ذیل
گفتار یعقوب به فرزندانش، که فرمود:” سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّی” فرموده: استغفار را تاخیر انداخت تا شب جمعه فرا رسد.
مۆلف: در این معنى روایات دیگرى نیز هست.
و در الدر المنثور است که ابن جریر و ابى الشیخ، از ابن عباس از رسول خدا (صلی الله علیه)
روایت کردهاند که فرمود: اینکه برادرم یعقوب به فرزندان خود گفت:
” بزودى برایتان از پروردگارم طلب مغفرت مىکنم” منظورش
این بود که شب جمعه فرا رسد.
و در کافى به سند خود از فضل بن ابى قره از امام صادق (علیه السلام) روایت کرده که
فرمود: ” رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرموده: بهترین وقتى که مىتوانید در آن وقت دعا کنید و
از خدا حاجت بطلبید وقت سحر است، آنگاه این آیه را تلاوت فرمود که: یعقوب به فرزندان خود گفت: ”
سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّی” و منظورش این بود که در وقت سحر طلب مغفرت کند.
تاخیر در استغفار
مۆلف: در این معنى روایات دیگرى نیز هست از جمله الدر المنثور از ابى الشیخ و ابن مردویه از ابن
عباس از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) روایت کرده که شخصى از آن جناب پرسید : چرا یعقوب
استغفار را تاخیر انداخت؟ فرمود: تاخیر انداخت تا هنگام سحر فرا برسد، چون دعاى سحر مستجاب است.
(ترجمه المیزان، ج۱۱، ص: ۳۴۶)به هنگام اقرار خلافکار، او را ملامت نکنید.
هنگامى که گفتند: «إِنَّا کُنَّا خاطِئِینَ» ما خطاکار بودیم.
پدر گفت: «سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ» یک آیه و سیزده پیام
علاوه بر موارد ذکر شده، این آیه کوتاه قرآنی سیزده پیام را در دل خود جای داده است که در تفسیر نور اینگونه بیان شده است:
۱) ظلم، مایهى ذلّت است.
روزى که برادران، یوسف را به چاه انداختند، روز خنده آنان و ذلّت یوسف بود و امروز به عکس شد.
۲) براى آمرزش گناهان، توسّل به اولیاى خداوند جایز است.
«یا أَبانَا اسْتَغْفِرْ لَنا»
۳) دعاى پدر تأثیر ویژهاى دارد.
«یا أَبانَا اسْتَغْفِرْ لَنا»
۴) براى توبه هیچ گاه دیر نیست.
«اسْتَغْفِرْ لَنا»
۵) اعتراف به گناه و خطا زمینه آمرزش است.
«إِنَّا کُنَّا خاطِئِینَ»
۶) براى دعا، ساعات خاصّى اولویّت دارد.
«قالَ سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ»
۷) دعاى پدر در حقّ فرزندان، اثر خاصّى دارد.
«سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ»
تفسیر سوره نور
۸) پدر نباید کینه توز باشد و لغزش فرزندان را در دل نگهدارد.
«أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ»
۹) به هنگام اقرار خلافکار، او را ملامت نکنید.
هنگامى که گفتند: «إِنَّا کُنَّا خاطِئِینَ» ما خطاکار بودیم.
پدر گفت: «سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ»
۱۰) گناهکار را به مغفرت الهى امیدوار کنیم.
«قالَ سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّی»
۱۱) در استجابت دعا و توسّل به اولیاى الهى صبور باشیم.
«سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ»
۱۲) حضرت یعقوب از حقّ خویش گذشت و براى حقّ الهى وعده دعا به فرزندان داد.
«أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّی»
۱۳) لطف خداوند، شامل بزرگترین گناه و گناهکاران نیز مىشود.
«هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ» با اینکه دو نفر از پیامبران الهى مورد آزار و اذیّت چندین ساله قرار گرفتهاند، باز امید
بخشایش از او مىرود.
(تفسیر نور، ج۶، ص: ۱۵۹)
درباره شرط قبولی دعا بیشتر بدانید
درباره شرط قبولی دعا برخی از برداشت های استاد قرائتی در مورد آیات ۸۳ تا ۹۰ سوره انبیاء و شرایط استجابت دعا و ویژگی های آن
۱-در مقام دعا خدا را با صفتی بخوانیم که با نیاز ما تناسب دارد.
۲-در تحلیل گرفتاری ها، خدا را منزه بدانیم و سرچشمۀ آنرا در عملکرد خود جستجو کنیم.
۳-اقرار به گناه در پیشگاه خداوند، خود یک کمال و از آداب دعاست.
۴-دعایی که در آن اقرار به توحید، تنزیه پروردگار و اعتراف به خطا و اشتباه و گناه باشد، مستجاب است.
۵-ذکر کلمۀ “رب” و تکرار آن در دعا درخواست ها را به اجابت مقرون می سازد (همراه می کند).
۶-در هنگام دعا باید خدا را با حالت خوف و رجا خواند.
۷-سرعت در کار خیر و دعا همراه با بیم و امید در استجابت دعا، مؤثر است.
آسمونی -دوتنور