
عتکاف، اقامت در مسجد برای مدتی مشخص (دستکم سه روز) همراه با روزه است. مراسم اعتکاف یا ایام البیض به روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم هر ماه قمری گویند. اعتکاف زمان مخصوصی ندارد. با ما همراه باشید.
درباره اعتکاف بهتر است بیشتر بدانیم. اعتکاف، از جمله عبادتهای مستحب است که در آن، فرد برای مدتی مشخص در مسجد میماند و به عبادت میپردازد.
اعتکاف از سنتهای پیامبر (ص) است و انجام دادن آن شرایط خاصی دارد. با ما همراه باشید.
درباره اعتکاف
اعتکاف از جمله عبادتهای مستحب است که در آن، فرد برای مدتی مشخص (دستکم سه روز) در مسجد میماند و روزه میگیرد. ارکان این عبادت، اقامت در مسجد و روزه است و هیچ عبادت یا عمل خاص دیگری برای آن تعیین نشده است، با این حال، مُعتَکِفان بیشتر وقت خود را صرف انجام اعمال عبادی میکنند.
اعتکاف زمان مخصوصی ندارد، ولی در روایات بهترین زمان برای اعتکاف ماه رمضان، بهویژه دهه سوم آن بیان شده است. در ایران، از سالهای نخست دهه هشتاد شمسی، گرایش به اعتکاف در ماه رجب گسترش یافته و اکنون در ایام البیض (۱۳، ۱۴ و ۱۵) این ماه در اکثر شهرها و مساجد بزرگ این کشور مراسم برگزار میشود.
معنای لغوی و اصطلاحی
اعتکاف از ماده «عکف» در لغت به معنای اقبال و روی آوردن به چیزی و بزرگداشت آن است، که در قرآن مجید نیز در مواردی در این مفهوم به کار رفته است. همچنین از همین ماده در قرآن، «عاکف» به معنای ساکن و مقیم (حج،۲۵) و نیز «معکوف» در مفهوم ممنوع و بازداشته شده (فتح،۲۵) کاربرد یافته است.
اعتکاف در شرع، التزام به توقف و درنگ در مسجد به قصد قربت است. و تعریف جامع آن اقامت کردن برای حداقل ۳ روز در مسجد به قصد عبادت با مراعات شرایط لازم است.
در اصطلاح سالکان و متصوفه، اعتکاف، فارغ و تهی ساختن دل از اشتغالات دنیوی و تسلیم کردن نفس به مولا است.
انواع اعتکاف
اعتکاف بر دو نوع است. اعتکاف واجب که در این صورت شخص باید حتماً روزهدار باشد. البته روزه داشتن شرط لازم هر اعتکافی است.
اعتکاف مستحب آن است که فرد بدون نذر یا عهد و قسم خود اقدام به این عمل بکند که در این صورت اگر تا سحر روز سوم در اعتکاف باشد، ادامه دادن آن تا آخر روز سوم واجب است و در صورت ترک آن، بر شخص واجب است که بعداً به جای آن معتکف شود.
شرایط درباره اعتکاف :
عقل، اسلام، قصد قربت، سه روز یا بیشتر روزه گرفتن، در مسجد به جا آوردن، حضور در مسجد و از آن خارج نشدن، اذن مولا براى مملوک و اذن شوهر براى زن و اذن پدر و مادر براى فرزند -در صورت اذیت شدن پدر و مادر-، از شرایط صحت اعتکاف است. همچنین بر شرط بودن ایمان در صحت همه عبادتها از جمله اعتکاف، ادعاى اجماع شده است.
در این که اعتکاف در هر مسجدى صحیح است یا تنها در مسجد جامع شهر و یا تنها در مساجد چهارگانه (مسجدالحرام، مسجدالنبى، مسجد کوفه و مسجد بصره) که پیامبر اکرم یا امامان معصوم علیهمالسلام در آنها نماز جماعت یا نماز جمعه اقامه کردهاند – اختلاف است؛ هر چند قول اخیر به مشهور نسبت داده شده است.
در روزه اعتکاف، قصد اعتکاف شرط نیست، بلکه روزه ماه رمضان یا روزه نذرى و مانند آن نیز کفایت مىکند در صورت صحیح نبودن روزه – به جهت زمان مانند عید قربان و عید فطر و یا به جهت شخص مانند حائض، نفساء، بیمار و مسافر – اعتکاف نیز صحیح نیست.
شبهاى دوم و سوم از سه روز اعتکاف، جزء مدت اعتکاف است و به قول مشهور، شب اول جزء آن نیست. از این رو، مدت اعتکاف از طلوع فجر روز اول تا غروب روز سوم است.
ناتمام گذاشتن اعتکاف واجب در صورتى که وقتش معین باشد، جایز نیست، اما در این که ناتمام گذاشتن چنین اعتکافى در صورتى که وقتش معین نباشد و نیز ناتمام گذاشتن اعتکاف مستحب به طور مطلق جایز است یا به طور مطلق جایز نیست و یا در دو روز اول جایز است و پس از آن جایز نیست، اختلاف است؛ هر چند قول اخیر، مشهور است.
خروج از مسجد به هنگام ضرورت – مانند تخلّى، غسل جنابت و استحاضه و دیگر غسلهاى واجب – و نیز انجام امورى مانند برطرف کردن حاجت مؤمنان، تشییع جنازه و عیادت بیمار جایز است. در صورت خروج از مسجد، نماز خواندن جز در مکه و نیز زیر سایه نشستن جایز نیست.
برخی از احکام اعتکاف
آنچه بر معتکف حرام است؛ بدین شرح است:
استفاده از عطریات و گیاهان خوشبو
خرید و فروش درباره اعتکاف
مجادله در امور دنیوی و دینی در صورتی که به قصد غلبه بر طرف مقابل و اظهار فضیلت و برتری باشد.
استفاده شهوانی از جنس مخالف
معتکف باید روزها را روزه دار باشد و از هر کاری که روزه را باطل می کند، پرهیز کند؛ چرا که هر آنچه روزه را باطل می کند، اعتکاف را نیز باطل میکند.
به جز مبطلات روزه سایر محرمات، اختصاص به روز ندارد و بلکه در شب نیز باید از آنها پرهیز کند.
مکان
در برخی روایات، اعتکاف مختص مسجد الحرام، مسجدالنبی، مسجد کوفه و مسجد جامع بصره دانسته شده است، اما روایاتی وجود دارد که در آنها اعتکاف در مسجد جامع یا مسجدی که امامی عادل در آن نماز جمعه یا جماعت خوانده باشد، روا شمرده شده است.ازاینرو، بیشتر فقیهان متقدم معتقدند اعتکاف به این مساجد چهارگانه اختصاص دارد، اما شهید اول و شهید ثانی گفتهاند: اینکه اعتکاف را فقط به مساجد چهارگانه منحصر کنیم سخنی ضعیف است. بیشتر فقیهان قرن چهاردهم نیز، برگزاری اعتکاف در مساجد جامع شهرها را صحیح دانسته و برخی، انجام آن در غیر از مساجد چهارگانه را (اعم از جامع و غیرجامع) به قصد رجا و رسیدن به ثواب، جایز شمردهاند.
شرط روزه بودن درباره اعتکاف
طبق فقه شیعه، روزه از ارکان اعتکاف است. ازاینرو کسی که نمیتواند روزه بگیرد؛ مانند، مسافر، بیمار و حایض، اعتکافش صحیح نیست. در اعتکاف نیت روزهٔ قضا یا نذری جایز است. محمد بن ادریس شافعی و احمد بن حنبل از پیشوایان مذاهب چهارگانه اهلسنت روزه را در اعتکاف واجب نمیدانند. اما در فقه مالکی و قول مشهور در فقه حنفی اعتکاف بدون روزه تحقق نمییابد
مشرق نیوز، اهل بیت، ویکی شیعه