پوشش زن یا حجاب، از مواردی می باشد که امروزه مورد اختلاف نظر قرار گرفته است. آیه حجاب در قرآن می تواند بهترین منبع و مرجع برای رفع شبهات و اختلافات باشد. دو آیه قرآن به صورت صریح بحث حجاب را مطرح کرده اند.
آیات قرآن در مورد حجاب را با هم بررسی میکنیم. قرآن وقتی درباره ی عفت و حجاب زن سخن می‌گوید، می‌فرماید: حجاب، عبارت است از یک نحوه احترام گذاردن و حرمت قائل شدن برای زن. حجاب و پوشش زن یکى از احکام ضرورى اسلام به شمار مى رود. آیات قرآن درباره حجاب عمدتاً در دو سوره نور و احزاب آمده است که به وجوب پوشش و حفظ عفاف زنان اشاره دارد .
آیات قرآن در مورد حجاب
در قرآن، هفت مجموعه‌آیه (۲۴ آیه از میان ۶۲۳۶ آیه) به حجاب اشاره دارد و فقها در تفسیر خود از آیات با تکیه بر احادیث و روایات، حجاب شرعی را دربارهٔ زنی که مسلمان و بالغ و غیرِیائسه و آزاد (غیرِبرده)باشد، شاملِ تمامِ پیکرِ او به جز گِردیِ چهره و دست‌ها تا مچ و بعضی، پاها تا مچ دانسته‌اند که باید در برابر «مردِ نامحرمِ بالغ شامل مسلمان و نامسلمان» و «زنِ بالغِ نامسلمان» بپوشاند مگر اینکه آنها برده اعم از کنیز و غلام ولو دارای شهوت باشند یا اینکه فرد آزاد اما فاقد شهوت از قبیل اَخته یا واجد شهوت ضعیف از جمله سالمند باشند. همچنین در زمان‌هایی کشف حجاب مشروع می‌گردد: زن به هنگام ضرورت باشد به‌سان معاینهٔ پزشک یا شاهد قرار دادن مرد که برداشتن حجاب در حد نیاز به وقت ضرورت مجاز است یا در هنگام خواستگاری باشد که در این صورت نشان دادن بدن و موی خود به مرد خواستگار جایز است
موضوع حجاب
حجاب در اصل به معنای «پرده» است. کاربرد اصطلاح حجاب و آیات حجاب به معنای «پوشش اسلامی» در دورهٔ معاصر متداول شده و پیش از آن به‌ویژه در آثار فقها اصطلاحات سَترِ صلاتی (پوشش در نماز) و ستر غیرِصلاتی – در خواستگاری و ازدواج – رایج بوده است.[۲۳] ذیلاً متن و ترجمهٔ آیات حجاب آمده است که بر حسب ترتیب نزول ۱۱۴ سورهٔ قرآن (سوره‌های ۳۹ و ۹۰ و ۱۰۳) در تاریخ‌نگاری مسلمانان مرتب شده‌اند و در موارد ضروری با رعایت اختصار به مطالب مرتبط از جمله روایات، احادیث، اسباب نزول، تفاسیر علما، فتاوای فقها، دیدگاه‌های پژوهشگران و معانی واژگان مبهم اشاره شده است:
- سورهٔ اَعراف: آیات ۲۰–۲۲–۲۶–۲۷–۳۱–۳۲–۳۳
- سورهٔ احزاب: آیات ۳۲–۳۳–۵۳–۵۴–۵۵–۵۸–۵۹–۶۰–۶۱
- سورهٔ نور: آیات ۲۷–۲۸–۲۹–۳۰–۳۱–۵۸–۵۹
آیه حجاب (سوره نور: ۳۱)
از لزوم حجاب‌داشتن زنان سخن می‌گوید. این آیه از دلایل قرآنی فقیهان بر وجوب حجاب است. همچنین برخی از فقیهان بر اساس عبارت «اِلّا ما ظَهَر مِنها؛ مگر آنچه پیدا است» در این آیه، گفته‌اند پوشاندن صورت و دست‌ها از مچ به پایین، بر زن واجب نیست.
آیات دیگری هم به‌عنوان آیه حجاب شناخته می‌شوند. از جمله‌آن‌ها آیه ۵۹ سوره احزاب است که آیه جِلباب نام گرفته است.
متن و ترجمه آیه حجاب
آیه ۳۱ سوره نور با نام آیه حجاب شناخته می‌شود. می‌گویند با نزول این آیه، حجاب بر زنان واجب شد.
کاربرد فقهی
در کتاب‌های فقهی، برای بیان وجوب حجاب زنان و برخی احکام آن ازجمله حدود حجاب، به این آیه استناد شده است. به‌باور فقیهان، عبارت «لَایُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ»، دلالت بر وجوب حجاب برای زن می‌کند. همچنین به‌گفته برخی از فقیهان شیعه، همچون شیخ انصاری، شهید ثانی و علامه حلی، عبارت «اِلّا ما ظَهَر مِنها» (مگر آنچه پیدا است) صورت و دست‌ها (از مچ به پایین) را از وجوب پوشاندن استثنا می‌کند.
شأن نزول
در خصوص ماجرای نزول این آیه، از جابر بن عبدالله انصاری نقل شده است که روزی، جمعی از زنان، نزد اسماء دختر مُرشده رفته بودند که پوشش مناسبی نداشتند؛ به‌گونه‌ای که خلخال‌ها، گردن و برآمدگی سینه‌هایشان معلوم بود. او از این عمل ناراحت شد و آنها را سرزنش کرد. پس از این، آیه نازل شد. طَبرِسی مفسر قرآن هم در این زمینه نوشته است پیش از نزول این آیه، زنان روسری را طوری بر سر می‌گذاشتند که دنباله آن پشتشان می‌افتاد و ازاین‌رو گردن و سینه آنها معلوم بود.
نکات تفسیری
به‌گفته مفسران، مراد از آشکارنکردن زینت در عبارت «لَایُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ»، نشان ندادن اعضایی از بدن است که معمولاً زینت می‌شوند [مانند گوش و گردن]، نه نشان‌دادن زیورآلات به‌تنهایی؛ چون نشان‌دادن زیورآلات به‌تنهایی مثل گوشواره حرام نیست. «خُمُر» هم جمع خِمار، به‌معنای پوششی است که زنان با آن سر خود را می‌پوشانند. در عبارت «وَلْیضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَیٰ جُیوبِهِنَّ» (باید روسری خود را بر گردن خویش اندازند) دستور داده شده است که زنان روسری‌ها را روی سینه‌هایشان بیندازند تا مو، گوش‌ها و گردنشان معلوم نباشد.تفسیر نورالثقلین در روایتی از امام باقر(ع) در تفسیر این آیه (وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا ما ظَهَرَ مِنْها) سه گونه زینت معرفی شده است ۱- زینت برای مردم مانند: سرمه، انگشتر، دستبند، حنایی که به کف دست مالیده شده است. ۲- زینت برای محارم مانند: گردنبند و زینت های صورت، بازوبند و زینت‌های دست ۳- زینت برای شوهر که تمام بدن است.
آیۀ ۳۱ سورۀ نور:
«قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِکَ أَزْکی لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِما یَصْنَعُونَ (۳۰ نور) وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی جُیُوبِهِنَّ وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاَّ لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبائِهِنَّ أَوْ آباءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنائِهِنَّ أَوْ أَبْناءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَنِی إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَنِی أَخَواتِهِنَّ أَوْ نِسائِهِنَّ أَوْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِینَ غَیْرِ أُولِی الْإِرْبَهِ مِنَ الرِّجالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظْهَرُوا عَلی عَوْراتِ النِّساءِ وَ لا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ ما یُخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ وَ تُوبُوا إِلَی اللَّهِ جَمِیعاً أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ»
به مؤمنان بگو چشم‌های خود را (از نگاه به نامحرمان) فرو گیرند، و فروج خود را حفظ کنند، این برای آنها پاکیزهتر است، خداوند از آنچه انجام میدهید آگاه است و به زنان با ایمان بگو چشم‌های خود را (از نگاه هوسآلود) فرو گیرند، و دامان خویش را حفظ کنند، و زینت خود را جز آن مقدار که ظاهر است آشکار ننمایند، و (اطراف) روسریهای خود را بر سینه خود افکنند (تا گردن و سینه با آن پوشانده شود) و زینت خود را آشکار نسازند مگر برای شوهرانشان یا پدرانشان یا پدر شوهرانشان یا پسرانشان یا پسران همسرانشان یا برادرانشان یا پسران برادرانشان، یا پسران خواهرانشان، یا زنان همکیششان یا بردگانشان (کنیزانشان) یا افراد سفیه که تمایلی به زن ندارند یا کودکانی که از امور جنسی مربوط به زنان آگاه نیستند، آنها هنگام راه رفتن پاهای خود را به زمین نزنند تا زینت پنهانی شأن دانسته شود (و صدای خلخال که بر پا دارند به گوش رسد) و همگی بهسوی خدا بازگردید ای مؤمنان تا رستگار شوید.
آیه ۵۹ سوره احزاب :
در این آیه به پیامبر دستور داده شده که به همسران، دختران و زنان مؤمن بگوید جلباب‌های خود را بر خود بیندازند تا شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند. جلباب به معنای پوشش بلند و یکسره است که زنان را از دید نامحرمان محافظت می‌کند.
متن بخشی از آیه:
«یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُل لِّأَزْوَاجِکَ وَبَنَاتِکَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِن جَلَابِیبِهِنَّ ذَٰلِکَ أَدْنَىٰ أَن یُعْرَفْنَ فَلَا یُؤْذَیْنَ…»
آیات مرتبط دیگر
آیه ۳۰ سوره نور که به مردان مؤمن دستور می‌دهد چشم‌های خود را از نگاه نامحرمان فروگیرند و پاکدامنی را رعایت کنند.
آیه ۶۰ سوره نور که درباره زنان سالخورده است که دیگر امید به ازدواج ندارند و می‌توانند بدون آرایش لباس‌های خود را کنار بگذارند.
آیات ۳۲، ۳۳ و ۵۳ سوره احزاب که به توصیه‌های رفتاری و حفظ عفاف زنان پیامبر و مؤمنان می‌پردازد.
خلاصه
- وجوب حجاب بر زنان مؤمن در آیه ۳۱ سوره نور و آیه ۵۹ سوره احزاب به صراحت بیان شده است.
- حجاب شامل پوشاندن زینت‌ها، حفظ نگاه و رعایت حدود پوشش است.
- پوشش به شکل روسری (خمار) و جلباب (لباس بلند) توصیه شده است.
- رعایت عفاف و حجاب برای مردان نیز در قرآن مورد تأکید قرار گرفته است.
- این آیات مبنای فقهی و شرعی حجاب در اسلام هستند و در تفسیرهای مختلف به جزئیات آن پرداخته شده است.
ویکی پدیا، ویکی شیعه، الف
