انسان‌ها در مورد معبودی که عبادت کرده‌اند، مورد سوال قرار می‌گیرند.
از آنان سوال می‌شود که پیامبران را اجابت کرده‌اند یا خیر.
انسان‌ها درباره اعمالی که انجام داده‌اند و از نعمت‌هایی که در دنیا از آنها بهره بردهاند و از عهد
و پیمانها و از گوش، چشم و دلهای‌شان سوال خواهد شد.
در این بحث از موارد ذکر شده صحبت خواهد شد.
۱- مهم‌‌ترین سوالی که روز قیامت از انسان‌ها بعمل می‌آید راجع به کفر و شرک است.از آنها درباره معبودهایشان
سوال می‌شود.
خداوند میفرماید: آیه: «وَقِیلَ لَهُمْ أَیْنَ مَا کُنتُمْ تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ هَلْ یَنصُرُونَکُمْ أَوْ یَنتَصِرُونَ».
الشعراء: ۹۲ – ۹۳ (و بدیشان گفته می‌شود: کجا هستند معبودهائی که پیوسته آنها را عبادت می‌کردید؟ (معبودهای) غیر از
خدا.
آیا آنها (در برابر این شدائد و سختیهایی که اکنون با آن روبه‌رو هستید و هستند) شما را کمک می‌کنند
یا خویشتن را یاری می‌دهند؟).
«وَیَوْمَ یُنَادِیهِمْ فَیَقُولُ أَیْنَ شُرَکَائِیَ الَّذِینَ کُنتُمْ تَزْعُمُونَ» (القصص: ۶۲)(روزی (را خاطر نشان ساز که) خدا ایشان را فریاد می‌دارد
و می‌گوید: انبازهایی که برای من گمان می‌بردید کجایند؟! (ای مشرکان! حالا که حجابها و پرده‌ها کنار رفته‌اند و هنگامه
حساب و کتاب و گرفتاری و درماندگی است، بگویید بتها و خداگونه‌های انس و جنّی که می‌پنداشتید و می‌پرستیدید بیایند
و شما را از عقاب و عذاب آفریدگار برهانند).انسان‌ها درباره اینکه غیر از خدا چه کسی را عبادت میکردند
و اینکه جانوران و انواع هدایا را به معبودهای باطل تقدیم میکردند مورد سوال قرار خواهند گرفت آیه: « وَیَجْعَلُونَ
لِمَا لاَ یَعْلَمُونَ نَصِیبًا مِّمَّا رَزَقْنَاهُمْ تَاللّهِ لَتُسْأَلُنَّ عَمَّا کُنتُمْ تَفْتَرُونَ» (النحل: ۵۶)(کافران) برای بتهایی که چیزی نمی‌دانند (زیرا که
جمادند)، بهره‌ای
(از حیوانات و ارزاق خود) که ما بدیشان داده‌ایم قرار می‌دهند (و بدین وسیله بدانها تقرّب می‌جویند).
به خدا سوگند! (در دادگاه قیامت) از این دروغ و بهتانها بازپرسی خواهید شد (و سزای کردارتان داده می‌شود).و راجع
به تکذیب پیامبران مورد سوال قرار می‌گیرند: آیه:« وَیَوْمَ یُنَادِیهِمْ فَیَقُولُ مَاذَا أَجَبْتُمُ الْمُرْسَلِین فَعَمِیَتْ عَلَیْهِمُ الْأَنبَاءُ یَوْمَئِذٍ فَهُمْ لَا
یَتَسَاءَلُونَ»(القصص: ۶۵ – ۶۶)(خاطرنشان ساز) روزی را که خداوند مشرکان را فریاد می‌دارد و می‌گوید: به پیغمبران چه پاسخی دادید؟
در این هنگام (بر اثر حیرت و دهشت) همه خبرها از یادشان می‌رود (و جملگی دچار فراموشی می‌شوند و سخنی
برای گفتن نخواهند داشت و حتّی از هول و هراس نمی‌توانند چیزی از یکدیگر هم بپرسند ۲- چه عملی را
انجام داده‌اند؟ انسان در مورد اعمالی که در دنیا انجام داده است مورد بازخواست قرار می‌گیرد.
«فَوَرَبِّکَ لَنَسْأَلَنَّهُمْ أَجْمَعِیْنَ عَمَّا کَانُوا یَعْمَلُونَ»: (الحجر: ۹۲ – ۹۳)(به پروردگارت سوگند! که حتماً (در روز رستاخیز از آنچه در
دنیا مردمان انجام می‌دهند) از جملگی ایشان پرس‌‌وجو خواهیم کرد.
(سوال و بازخواست می‌کنیم) از کارهایی که (در جهان) می‌کرده‌اند).«فَلَنَسْأَلَنَّ الَّذِینَ أُرْسِلَ إِلَیْهِمْ وَلَنَسْأَلَنَّ الْمُرْسَلِینَ» (الأعراف: ۶)(در روز قیامت)
به طور قطع از کسانی که پیغمبران به سوی آنان روانه شده‌اند می‌پرسیم (که آیا پیام آسمانی به شما رسانده
شده است یا خیر و چگونه بدان پاسخ داده‌اید؟) و حتماً از پیغمبران هم می‌پرسیم (که آیا پیام آسمانی را
رسانده‌اید و از مردمان در قبال فرمان یزدان چه شنیده و چه دیده‌اید؟) ۳ـ نعمت‌هایی که مورد استفاده بودهاند :خداوند
روز قیامت از نعمت‌هایی که در دنیا به انسان داده است، سوال می‌کند.
میفرماید: «ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِیمِ»(التکاثر: ۸)(سپس در آن روز از ناز و نعمت بازخواست خواهید شد)مقصود از نعمت موارد
زیر می‌باشد: شکم سیر، آب خنک، سایه خانه و مسکن، تعدیل در ساختار جسم و روح و لذت خواب.
انواع نعمت‌هایی که شمرده شدند، از باب تنوع در تفسیر نعمت بود و گرنه نعمت‌های خداوند بسیار زیادند و قابل
شمارش نیستند: « وَإِن تَعُدُّواْ نِعْمَتَ اللّهِ لاَ تُحْصُوهَا » (إبراهیم: ۳۴ )(و اگر بخواهید نعمت‌های خدا را بشمارید نمی‌توانید
آنها را شمارش کنید)بعضی نعمتها ضروری و برخی دیگر از مکملات هستند و مردم نیز در ارتباط با نعمت یکسان
نیستند.
مردم یک دوران از نعمت‌هایی بهره می‌جویند که در دوره بعدی یا قبلی وجود نداشته و ندارند.
در شهری نعمت‌هایی یافت می‌شوند که در شهر دیگر یافت نمی‌شوند.
انسان‌ها دربرابر تمام این نعمتها مسئول خواهند بود.بعضی از مردم نعمت‌های بزرگ و با ارزش الهی را که به آنان
عنایت شده‌اند، درک نمی‌کنند و قدر نعمت یک جرعه آب، یک لقمه طعام، مسکن، همسر و فرزندان را نمی‌دانند و
نعمت را تنها در ساختمانهای مجلل، باغ‌ها و سواری‌های آخرین مدل منحصر میدانند.سوال از نعمت، در واقع سوال از انجام
شکر و سپاس در برابر نعمت‌هایی است که خداوند به انسان عنایت کرده است.
هرگاه انسان شکر کند، در واقع حق نعمت را بجا آورده است.
اما اگر منکر شود و از نعمت قدردانی نکند، خداوند بروی خشم خواهد کرد.
۴ـ عهد و پیمان: خداوند انسان‌ها را در برابر عهدوپیمانی که با او بستهاند مورد بازخواست قرار می‌دهد.آیه:«وَلَقَدْ کَانُوا عَاهَدُوا
اللَّهَ مِن قَبْلُ لَا یُوَلُّونَ الْأَدْبَارَ وَکَانَ عَهْدُ اللَّهِ مَسْوُولًا» (الأحزاب: ۱۵)(آنان قبلاً با خدا عهد و پیمان بسته بودند
که پشت به دشمن نکنند و نگریزند
(و در دفاع از اسلام و مسلمین بایستند).
عهد و پیمان خدا پرسش دارد (و از وفای بدان بازخواست می‌شود)وهرگونه عهد و پیمان جایز و مشروعی که میان
انسان‌ها بسته شود، خداوند درباره ایفاء و عدم ایفاء آن سوال خواهد کرد.
میفرماید: « وَأَوْفُواْ بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ کَانَ مَسْوُولاً» (الإسراء: ۳۴) (و به عهد و پیمان (خود که با خدا یا
مردم بسته‌اید) وفا کنید، چرا که از (شما روز رستاخیز درباره) عهد و پیمان پرسیده می‌شود).
۵- گوش،چشم و دل: خداوند انسان‌ها را در برابر تمام گفتههایشان مورد سوال قرار می‌دهد.
اینجا است که انسان‌ها را از گفتن سخنان بدون علم و مدرک برحذر داشته است: «وَلاَ تَقْفُ مَا لَیْسَ لَکَ
بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُوَادَ کُلُّ أُولئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْوُولاً».
الإسراء: ۳۶ .
(از چیزی دنباله‌روی مکن که از آن ناآگاهی.
بی‌گمان (انسان در برابر کارهایی که) چشم و گوش و دل همه (و سایر اعضای دیگر انجام می‌دهند) مورد پرس
و جوی از آن قرار می‌گیرد).
قتاده می‌گوید: راجع به آنچه که دیده‌ای یا ندیده‌ای، شنیده‌ای یا نشنیده‌ای، می‌دانی یا نمی‌دانی، چیزی نگو، زیرا خداوند راجع
به همه اینها از تو سوال خواهد کرد.
ابن کثیر می‌گوید: خلاصه آنچه که در آیه بیان گردید، این است که خداوند متعال از گفتن سخن بدون علم
ومدرک نهی کرده است حتی سخن مظنون و مشکوک را نیز جایز نشمرده است میفرماید: « اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِّنَ الظَّنِّ
إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ »
اسک دین
تمامی قسمت های برگزیده ی برنامه عصرجدید + فیلم
