او را در راه دین و اطاعت خدا کمک و تشویق کند دوستی کند، مجالس و محافل خود را تغییر
دهد و در مجالس گناه حاضر نشود حتی اگر خودش در این مجالس حضور یابد و مرتکب گناه نکند.
تأثیر انکارناپذیر تغییر فضای گناه در پذیرش توبه همچنان که اگر کسی سمی خورده باشد، اگر طالب صحت بدنش است
لازم است بر او که فوری دست و پایی کند و آن سم را به قی و غیره از بدن
خود خارج بسازد و اگر مسامحه کرد، او را دفعه هلاک خواهد کرد، سمومات معاصی نیز چنین است که اگر
مسامحه از توبه شود، بسا می‌شود که فورا میمیرد و ختم به شر می‌شود.
«نعوذ باللّه جمیع انبیا و اولیا» عمده ترسشان در دار دنیا، از سوء خاتمه بوده است.
با توبه میتوان ظلمتهای درونی را به روشنی تبدیل کرد و به سوی فطرت پاک حقیقتجوی خود بازگشت و درصدد
جبران گذشته برآمد و به سفارشهایی که در باب توبه وارد شده است، عمل کرد.
البته خواندن و یادآوردن داستان توبه کنندگان راستین که با عزم و ارادهای استوار از گرداب گناه بالا آمدهاند، می‌تواند
الگوی خوبی برای توبهکاران باشد.
توبه کننده، در حقیقت مهاجر الی اللّه است؛ زیرا توانسته است به وسیله توبه از گناهان و ناپاکیها دوری گزیند.
انسان اگر از گناه پشیمان شود، گام نخست را برای پاکی وجودش برداشته است و این توفیق را نباید نادیده
گیرد.
خوب است فرد گناهکار بداند که رسول گرامی اسلام صلیاللهعلیهوآله می‌فرماید: «التّائبُ مِنَ الذّنبِ کَمَن لاذَنبَ لَهُ؛ بازگشت کننده از
گناه، مانند کسی است که گناهی بر او نباشد» چه بسا انسان تصمیم به توبه میگیرد و نفس اماره را
شکست میدهد، ولی شیطان او را فریب میدهد و پیشنهاد امروز و فردا را به او می‌کند که شیطان از
این راه بسیاری از انسانها را از توفیق توبه باز میدارد.هنگامی که باب قبول توبه باز شد، شیطان از تسلط
به انسان ناامید گشت، ولی راه چاره را در این دید که انسانها را با آرزوی «توبه صحیح و کامل»
فریب دهد و توبه آنان را تا هنگام مرگ به تأخیر اندازد.
امام‌علی(علیه السلام) در نهج‌البلاغه حکمت ۴۰۹ شش شرط برای استغفار ذکر نموده است که دو شرط اول رکن توبه است،
دو شرط دوم شرط قبول توبه و دو شرط آخر شرط کمال توبه هستند پیامبر خدا صلیاللهعلیهوآلهوسلم درباره اهمیت توبه
جوان می‌فرماید: «ما مِنْ شَیْءٍ أَحَبُّ اِلَی اللّهِ مِنْ شابٍّ تائِبٍ؛ هیچ چیز نزد خدا، محبوبتر از جوان توبه کننده
نیست».
برای انسان چیزی لذت بخشتر از این نیست که خداوند او را دوست میدارد و انسان توبهکار نیز شامل این
لطف الهی است: «اِنّ اللّه یُحبُّ التَوّابینَ وَ یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرینَ؛ خداوند توبهکاران و پاکیزگان را دوست دارد».
(بقره: ۲۲۲) جوانی بهترین سن توبه است و البته موقعیت هر سنی برای توبه، بهتر از سن بالاتر است و
نباید توبه را لحظهای به تأخیر انداخت، نباید منتظر شب جمعه، شب قدر، صحرای عرفات، ماه محرم و یا…
شد.
رساندن این پیام در قالب تفسیر مناجات پرشکوه «تائبین» در اوقات مناسب به ویژه هنگامی که آمادگی روحی برای توبه
وجود دارد، می‌تواند از مۆثرترین برنامههای تربیتی باشد.
توبه یک حالت روحی و تحول درونی است.
توبه به کاربردن یک یا چند لفظ نیست بلکه انقلاب حقیقی از درون و مقابله با امیال و روح شیطانی
است.
توبه اولین مرحله از مراحل رسیدن به قرب الهی است و تا زمانی که انسان در این دنیا زندگی می‌کند
و مرگش فرا نرسیده باشد خداوند مهلت داده تا بنده‌اش توبه کند.
فقط زمانی که مرگش فرا می‌رسد و انسان خود را مضطر و بیچاره می‌بیند، توبه سودی نخواهد داشت.
زیرا در هنگام مرگ، توبه به معنای پشیمانی و تحول نیست بلکه از روی استیصال است.
فرعون زمانی که در آب محصور می‌شود و مرگ را به چشم می‌بیند توبه می‌کند و می‌گوید: «و جَاوَزْنَا بِبَنِی
إِسْرَائِیلَ الْبَحْرَ فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ وَجُنُودُهُ بَغْیًا وَعَدْوًا حَتَّى إِذَا أَدْرَکَهُ الْغَرَقُ قَالَ آمَنتُ أَنَّهُ لا إِلِهَ إِلاَّ الَّذِی آمَنَتْ بِهِ
بَنُو إِسْرَائِیلَ وَأَنَاْ مِنَ الْمُسْلِمِینَ»، «و فرزندان اسرائیل را از دریا گذراندیم پس فرعون و سپاهیانش از روى ستم و
تجاوز آنان را دنبال کردند تا وقتى که در شرف غرق شدن قرار گرفت گفت ایمان آوردم که هیچ معبودى
جز آنکه فرزندان اسرائیل به او گرویدهاند نیست و من از تسلیمشدگانم»( آیه ۹۰ سوره یونس) آن ایمان آوردن و
توبه کردن فاقد ارزش است.
خداوند در آیه بعدی، آیه ۹۱ دیگری می‌فرماید: «آیا الان ایمان می‌آوری؟ در حالی که تا قبل از این نافرمانی
می‌کردی و از تبهکاران بودی!» ناامیدی از لطف و رحمت الهی بزرگ‌ترین گناه شمرده شده است.
انسان با هر گناهی و در هر سنی می‌تواند توبه کند و از خدا طلب بخشش کند.
بهترین زمان توبه جوانی است هرچند که در پیری هم خداوند توبه را قبول می‌کند، اما زمانی که انسان هنوز
در سنین جوانی است و شخصیت او ثابت نشده توبه آسان‌تر است.
امام‌علی(علیه السلام) در نهج‌البلاغه حکمت ۴۰۹ شش شرط برای استغفار ذکر نموده است که دو شرط اول رکن توبه است،
دو شرط دوم شرط قبول توبه و دو شرط آخر شرط کمال توبه هستند.
اوج توبه این است که انسان گوشت‌هایی که از گناه و با مال حرام بر تن روییده را آب کند
و با لقمه حلال گوشت تازه جایگزین آن کند ارکان توبه و استغفار پشیمانى از گناهان و اعمال زشت گذشته
و تأسف و ناراحتی واقعی دوم عزم جدی بر ترک گناه به طور همیشگی و بدون بازگشت (توبه نصوح) از
ارکان مهم تویه هستند.
ادای حقوق مردم به شکلی که هیچ حقی از کسی بر گردن فرد نباشد تا خدا را ملاقات کند.
به جا آوردن تمام واجباتی که از او فوت شده و ادای حق خداوند از شرایط پذیرش توبه هستند.
اوج توبه کدام قسمت آن است؟ اوج توبه این است که انسان گوشت‌هایی که از گناه و با مال حرام
بر تن روییده را آب کند و با لقمه حلال گوشت تازه جایگزین آن کند.
توبه‌کننده باید بدن خود را که همیشه راحت بوده با انجام اعمال و طاعت الهی به رنج بیفکند تا شیرینی
معصیت از بدنش خارج شود.
با استفاده از روایاتی که از معصومین نقل شده توبه کننده واقعی کسی است که دوستان بد خود را تغییر
داده و با کسانی که او را در راه دین و اطاعت خدا کمک و تشویق کند دوستی کند، مجالس
و محافل خود را تغییر داده و در مجالس گناه حاضر نشود حتی اگر خودش گناه نکند، اخلاق و نیت
خود را تغییر دهد.
آرزوهایش را کوتاه و زبانش را حفظ کند.
به فکر محرومان و گرسنگان باشد، لباس و ظاهر خود را تغییر دهد.
منابع : تبیان / ایکنا بیانات استاد اخلاق شیخ محمد بهاری
