باقی الصالحات به این معنی می باشد اعمال صالحی که نزد خداوند باقی می ماند .اما ثواب اعمال صالح به صورت ابدی باقی می‌ماند و پرونده ی ان در اخرت و بعد از زمان مرگ هم باز است و به نظر میر سد یکی از بهترین نوع اعمال باشد.
بعضی از اعمال صالح هستند که نزد خدا محفوظ می باشد و و ثمره ی ان در اخرت دیده میشود .همانطورکه میدانید نامه ی اعمال انسان ها بعد از مرگ بسته میشود ولی به اعمالی که حتی ثواب ان در اخرت هم داده میشود, به این اعمال باقی الصالحات میگویند که جایگاه ویژه ای در اخرت و دنیا دارد. بهترین ذخیره برای بعد از مرگ را در نیک صالحی ببینید.
ذخیره برای بعد از مرگ
از آنجا که بهترین ذخیره برای انسان به ویژه بعد از مرگ ذخیره عمل صالح و باقیات الصالحات است وبا فرا رسیدن مرگ و وفات انسان تمامی ارتباط او با دنیا و زخارف دنیا قطع می شود و طبق احادیث شریفه رابطه او با عالم ملک منقطع می گردد، جز آنچه از باقیات صالحات و آثار ماندگار از اودر عالم دنیا مانده باشد که برای خدا انجام گرفته و مایه تأیید و تقویت دین و مسلمانان و برکات آن برای آیندگان و نیازمندان و اصلاح امور و ارتقای معارف حقه و ارزش های الهی و ولائی باشد وطبق احادیث شریف آثار ماندگار باشد.در ادامه به توضیح مختصری پیرامون این باقیات صالحاتی که در روایت بیان شده می پردازیم:
درباره باقیات صالحات
باقیات صالحات از مسائل مهمی است که قرآن نیز در دو آیه بر آن تأکید کرده است: «وَیَزِیدُ اللَّهُ الَّذِینَ اهْتَدَوْاْ هُدًى وَ الْبَاقِیَاتُ الصَّالِحَاتُ خَیرْ عِندَ رَبِّکَ ثَوَابًا وَ خَیرْ مَّرَدًّا»[۱]؛ « و خدا هدایت یافتگان را بر هدایت مى افزاید و اعمال صالحى که (اجرش نعمت) ابدى است نزد پروردگار تو بهتر (از مال وجاه فانى دنیا) است هم از جهت ثواب الهى و هم از جهت حسن عاقبت اخروى».«الْمالُ وَ الْبَنُونَ زینَهُ الْحَیاهِ الدُّنْیا وَ الْباقِیاتُ الصَّالِحاتُ خَیْرٌ عِنْدَ رَبِّکَ ثَواباً وَ خَیْرٌ أَمَلاً».[۲] ؛ « مال وفرزندان، آرایش و زیور زندگى دنیا هستند، ولى اعمال شایسته پایدار نزد پروردگارت از جهت پاداش بهتر و از لحاظ امید داشتن به آنها نیکوتر است».
بهترین ذخیره انسان برای بعد از مرگقطعاً باقیات صالحات از موضوعات مهمی بوده که برای لزوم تلاش در کسب آن، روایات بسیاری وجود دارد و حتیدر روایتی از باقیات صالحات تعبیر به گنج شده است که گنج واقعی برای انسان، همین می تواند باشد.امام صادق (علیه السلام) فرمود: خداى عزوجل به موسى (علیه السلام) فرمود: در شب و روز مرا بسیار یاد کنو هنگام ذکر من خاشع باش، و به هنگام بلا شکیبا باش، و پیش ذکر من آسوده باش و مراپرستش کن و چیزى را شریک من قرار مده، بازگشت همه به سوى من است، اى موسى مرا (براى روزدرماندگى) ذخیره خود ساز، و گنج (باقیات صالحات) کردارهاى شایسته و پاینده خود را به من بسپار».[۳]
اعمال صالح محفوظ در نزد خدا
« باقیات صالحات؛اعمال صالحى است که نزد خدا محفوظ مى ماند و باعث شکر و اجر عظیم خداوند مى شود ».[۴]بنابراین تعریف، باقیات صالحات اعمال صالحی هستند که انسان در دنیا انجام داده و در آخرت ثمره اش را میبیند.طبق این تعریف می توان در وجه تسمیه این اصطلاح گفت: «اعمال انسان، براى انسان نزد خدا محفوظ است واین را صریح قرآن فرموده است.
پس اعمال آدمى براى آدمى باقى مى ماند و از آن به باقیات یاد می شود.حال اگر آن عمل صالح باشد باقیات صالحات خواهد بود، و این گونه اعمال نزد خدا ثواب بهترى دارد، چونخداى تعالى در قبال آن به هر کس که آن را انجام دهد پاداش خیر مى دهد و نیز نزدخدا بهترین آرزو را متضمن است».[۵]در این جا تعدادی از مصادیق باقیات صالحات را بر اساس روایات و کلام بزرگان بر می شمریم:
باقیات صالحاتباقیات الصالحات در قرآن
الف.ذکر گفتن : «امام باقر (علیه السلام) فرمود: رسول خدا (صلی الله و علیه وآله) از کنار مردى عبور می‌کرد که در باغش درخت می کاشت.پس آن حضرت (صلی الله و علیه وآله) در کنارش ایستاد و فرمود: تو را راهنمائى نکنم بر کاشتن درختىکه ریشه اش پا برجاتر و میوه هایش زودرس تر و بهتر و پاینده تر باشد؟ عرض کرد: چرا مرارهنمائى فرما اى رسول خدا، فرمود: چون بامداد کنى و شام کنى بگو: «سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لااله الا اللَّه و اللَّه اکبر»؛ زیرا اگر آن را بگویى به شماره هر تسبیحى ده درخت در بهشت دارى(که هر درختى از آنها یک نوع) از انواع میوه ها (می دهد) و آنها از (باقیات صالحات) است».[۶]
دراین روایت اگرچه تعدادی از ذکرها بیان شده است، ولی می توان این استنباط را داشت که هر ذکری کهدر آن یاد خداوند و حمد و ثنای او وجود داشته باشد، می تواند مصداقی از باقیات صالحات قرار گیرد.
ب.نماز خواندن : «امام صادق (علیه السلام): باقیات صالحات همان نماز شب و دعای سحر است ».[۷]«راوی از امام صادق(علیه السلام) در مورد باقیات صالحات پرسید، ایشان فرمود: باقیات صالحات همان نماز است؛ پس بر انجام آن مراقبت کن…».[۸]بهشت
ج.در برخی از روایات نیز محبت اهل بیت علیهم السلام به عنوان باقیات صالحات شمرده شده است: «امام صادق (علیهالسلام) به حصین بن عبد الرحمن فرمود: محبت ما اهل بیت را کوچک مشمار که آن از باقیات صالحات است».[۹]«ابوبصیر می گوید: امام صادق (علیه السلام) در بیان باقیات صالحات فرمودند که همان ائمه اطهار می باشند ».[۱۰]
د. معانی کلی دیگری نیز در ضمن معنای باقیات صالحات ذکر شده است: « باقیات صالحات همان علم و عمل درستاست و این دو بهتر از مال و مقام هستند؛ زیرا نفع این دو دائمی و باقی می باشد امامال و مقام، از بین می روند ».[۱۱]
«(در بیان باقیات صالحات)….بالاترین درجه ثواب، تفکر در معرفت و شناخت خداوند و در کس محبت او می باشد؛ زمانی که انسان می‌گوید سبحان اللّه همانا به دست آورده که خداوند از هر چیزی که شایسته او نیست، منزه می باشد واین سعادت بزرگ برای انسان است».[۱۲]
« نمازهای پنج گانه، اعمال حج، روزه ماه رمضان و…ذیل باقیات صالحات قرار می گیرند ».[۱۳]این ها موارد و مصادیقی بودند که در احادیث و تفاسیر برای باقیاتصالحات به معنای اول، ذکر شده‌اند اما همان گونه که گفته شد اینها در مقام حصر نبوده و تنها ذکرمصداق می باشد و این اصطلاح می‌تواند دایره بسیار وسیعی را در بر بگیرد.
سه خصلت اجر و پاداشى انسان بعد از مرگ
در روایتی از امام صادق علیه السلام است که می فرماید: اجر و پاداشى انسان را (پس از مرگ) دنبال نمی کند مگر سه خصلت:
۱٫صدقه جاریه اى که پس از مردن شخص نیز جریان داشته باشد و این صدقه حتی اگر تا روز قیامتهم باقى باشد، پاداشش به آن شخص می رسد.صدقه و خیراتى که وقف نموده که به ارث وارث نیز نرسد.
۲٫روش خیر و سیره هدایت کننده‌ای که ایجاد کرده و خود به آن عمل می نموده و دیگران هم پساز آن به آن عمل می نمایند.
۳٫ فرزند صالحى که براى او استغفار نماید».[۱۴]در روایتی دیگر حضرت فرمودند: شش خصلت است که مومن بعد از مردناز آنها بهره مند می گردد:
۱٫فرزند صالحى که براى او استغفار نماید.
۲٫قرآنی که از خود به یادگار گذاشته و پس از مرگش خوانده مى شود.
۳٫چاه آبى که حفر کرده و در اختیار مردم گذاشته است.
۴٫درختى که غرس کرده.
۵٫آبى که به جریان انداخته و وقف کرده.
۶٫روش نیکویى که پس از مرگش مردم به آن عمل می کنند.»[۱۵]
تبیان
