بزرگترین عیب از دیدگاه امام علی (ع)

همانطور که بارها شنیده اید که مومن اینه ی مومن است یعنی هر فردی با ارتباط با فرد دیگری میتوان عیب های خود را بفهمد و برطرف کند. ولی اگر در مواقعی خواستید عیب دیگران را بگویید و میخواهید انتقاد کنید مواظب باشید ابروی فردی را نبرید . هر انسانی وظیفه دارد لغزش ها و عیب های خود را برطرف کند و بعدبه دیگران انتقاد کند . بزرگترین عیب ار نظر حضرت علی را در نیک صالحی ببینید.

بزرگترین عیب

امام علی علیه السلام فرمودند: « اَکبَرُ العَیبِ اَن تَعیبَ ما فیک مِثلُهُ»بزرگترین عیب آن است که آنچه راکه مانند آن در خود توست عیب بشماری.از جمله ویژگی‌های انسان مومن و متخلق به اخلاق حسنه، صفت عیب‌زدایی است.همه می‌دانند که عیب جویی از صفات زشت و ناپسند به شمار می‌رود، ولی عیب‌زدایی از صفات پسندیده است.

جستجوی عیب‌های دیگران از بیماری‌های اخلاقی است که از غرور و خودخواهی، حس جاه طلبی و حسادت نشات می‌گیرد.عیب جویان افرادی هستند که بر اثر ناآگاهی از اوصاف روحی خود و بی خبری از وضع و حال خویشتن،به دنبال لغزش‌های مردم رفته و پرده از معایب و لغزش‌های آنان برمی‌دارند.

حفظ آبرو و حیثیت

بررسی عیب در حالات متعدد:

اینان مردمی هستند که از ذکر و بیان عیوب مردم لذت می‌برند، زیرا در خود نوعی حقارت احساس می‌کنند وبا بیان نقاط ضعف مردم و آشکار ساختن عیوب آنان و کاستن از ارزش و موقعیت اجتماعی آنها، احساس حقارتخود را تسکین می‌دهند.خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: “یا ایها الذین آمنوا لا یسخر قوم من قوم…و لا تلمزوا انفسکم؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید، نباید گروهی از شما گروه دیگر را مسخره کند…و از یکدیگر عیب جویی نکنید”(حجرات۱۱/).

در آیینه روایات، توجه به عیوب دیگران و غفلت از لغزش‌های خود، بزرگ‌ترین عیب برای انسان دانسته شده است.امام باقر (ع) ضمن توجه دادن مردم به نقاط ضعف و لغزش‌های خود، می‌فرماید: بزرگترین عیب برای انسان، این است که عیب دیگران را با کنجکاوی به دست آورد و خود، دارای همان عیب باشد، و آن را حس نکند”(کافی۴۵۹

بی شک، توجه به عیوب خود و تلاش برای اصلاح آنها، انسان را از سرگرم شدن به عیب دیگران ومیل به فهمیدن آن باز می‌دارد.آن گاه که انسان مشغول کاستی‌ها و عیوب خویش شود، از توجه به نقایص و عیوب دیگران باز می‌ماند ودرصدد برطرف ساختن عیب‌های خود برخواهد آمد، پس دیگر نه میلی به عیبجویی خواهد داشت و نه مهلتی برایش خواهدماند تا حتی بتواند به عیوب دیگران فکر کند.

از رسول خدا (ص) روایت شده: “خوشا به حال کسی که عیب خودش او را از پرداختن به عیب برادرانمومنش باز دارد”(همان۱۶۸ :۸ ).امیرالمومنین علی (ع) نیز در بیان اوصاف اهل ایمان فرمودند: “مومن، سرگرم به عیب‌های خویش و رها از عیوب دیگراناست”(مستدرک الوسائل) همچنین فرمودند: “کسی که به عیب خویش بینا شود، عیب هیچ کس نگوید”(غررالحکم:۲۳۴ ).همان گونه که بیان شد؛ عیب جویی و سرزنش کردن مردم، امری است و راهنمایی آنان به کارهای نیک ومتوجه ساختن آنان به معایب کار خود، مطلبی دیگر.

مومن آینه مومن

عیب جویی از رذایل اخلاقی است، در حالی که هدایت مردم و توجه دادن آنها به نقاط ضعف خویش، ازطریق نصیحت و اندرز، از وظایف مذهبی و انسانی به شمار می‌رود و بر هر انسان آگاه وبیداری لازماست که همنوعان خود را از بدبختی و تیره روزی نجات بخشد.آگاهانیدن مردم به عیوب زندگی خودشان، به قدری مهم و با ارزش است که امام صادق (ع) آن را بزرگترینهدیه انسانی شمرده است که یک فرد می‌تواند آن را به فرد دیگر تقدیم نماید و چنین می‌فرماید: “خداوند بیامرزدکسی را که عیوبم را به عنوان هدیه به من تذکر دهد”(تحف العقول:۳۶۶ ).

پس کسی که ادعای دوستی می‌کند ولی عیوب انسان را تذکر نمی‌دهد و هرگونه نقص و عیبی که می‌بیند، بی‌تفاوتاز آن می‌گذرد، دوست واقعی نیست.پیامبر اکرم (ص) فرمودند: “مومن آئینه مومن است که خوبی‌ها و بدی‌های خود را در او می‌بیند”(المجازات النبویه:۶۶ ).امیرالمومنین (ع) در کلامی دیگر به صراحت، ارتباط بین توجه و سرگرم شدن به عیب‌های خود و بی توجه شدنبه عیب‌های دیگران را بازگو کرده، می‌فرماید: “عیب‌های مردم را جستجو مکن، پس همانا تو عیب‌هایی داری که اگر بهآنها بیندیشی از بیان عیب دیگران مشغولت کند”(همان:۴۳۸ ).

آبروی مؤمن

افراد عیب جو همانند مگس روی آلودگی‌ها می‌نشینند و تنها روی جنبه‌های منفی انگشت می‌گذارند و جنبه‌های مثبت اشخاص رانمی‌بینند، چنانکه امام صادق (ع) فرمودند: “افراد زبون و فرومایه مانند مگس روی ناپاکی‌ها و آلودگی‌ها می‌نشینند و دنبال کارهایزشت و عیوب مردم هستند و خوبی‌های آنان را نادیده می‌گیرند، همان طور که مگس دنبال نقاط فاسد بدن می‌گرددو مواضع صحیح و سالم را ترک می‌کند”(سفینه البحار۲۹۵ ۲:).

بنابراین باید از معاشرت و همنشینی با این گونه افراد خودداری کرد.امیرالمومنین (ع) از همنشینی و معاشرت با انسان‌های عیب جو نهی فرموده: “ایاک و معاشره متتبعی عیوب الناس” و دربیان علت آن، می‌فرماید: “زیرا هیچ کس از ضرر آنها در امان نمی‌ماند(چرا که آنها اسرار باطنی و رازهای درونیو عیوب انسان را نزد دیگران فاش می‌کنند)”(غررالحکم:۶۵۹ ).

نیز فرمودند: “کسی که در جستجوی عیب‌های پنهان داشته مردم است، خداوند عیب‌های پنهان داشته او را ظاهر می‌کند”(همان:۴۲۱ ).در بیان دیگری فرمودند: “باید دشمن‌ترین مردم نزد تو و دورترین آنها از تو کسانی باشند که بیشتر درصدد یافتن خطاهای مردم هستند”(فهرست غرر:۲۸۸ ).

ایسنا