سرطان کولون (روده بزرگ) آزمایشى که مىتواند حیاتبخش باشد کولونو سکوپى چیست؟ (۱) در کشورهائى مانند آمریکا که آمار دقیق براى بیماریها دارند،طبق آمار، سرطان کولون از نظر مرگ و میر دومین سرطان است.بااین وسعتشیوع، متاسفانه عده زیادى از مردم از معاینههائى کهبراى تشخیص این سرطان لازم است، سر باز مىزنند.علت این امرترس از معاینهاى […]
براى بیماریها دارند،طبق آمار، سرطان کولون از نظر مرگ و میر دومین سرطان است.
بااین وسعتشیوع، متاسفانه عده زیادى از مردم از معاینههائى کهبراى تشخیص این سرطان لازم است، سر باز مىزنند.
علت این امرترس از معاینهاى است که با دستگاه از راه مخرج انجام مىگیرد وآنگهى عامه مردم از سرطان کولون
و معاینه آن با دستگاه آگاهىندارند و اساسا نمىخواهند هم داشته باشند.
در صورتى که اینسرطان در مراحل نخستین قابل درمان و گرنه کشنده است.
درمقایسه با دیگر سرطانها، این بیمارى در اوایل به راحتى قابلتشخیص و در نتیجه درمانپذیر است.
و پژوهشهاى تازه نشان مىدهندکه با انجام کارهاى ساده مىتوان میزان خطر را به نصف کاهشداد.
کولون در کتوم بخش انتهائى دستگاه گوارش است.
کولون در حدود۱۵۰ تا ۱۸۰ سانتىمتر طول دارد و درازاى رکتوم تقریبا ۲۰سانتىمتر است.
از آنجائى که این دو عضو ارتباط نزدیک به همدارند، بنابراین سرطان آنها را در یک گروه قرار مىدهند.
سرطان کولون چگونه براى خود جاى پا باز مىکند؟ پزشکان براین باورند که سرطانهاى کولون و رکتوم بهطور عموم عملااز
نوعى رشد سلولى که به نام «پولیپهاى آدنوماتوز» (۲) نامیدهمىشوند، سرچشمه مىگیرند.
این پولیپها از یاختههاى پوشش مخاطىکولون و رکتوم رشد مىکنند.
در حدود ۲۵% افراد ۵۰ ساله داراى این پولیپها هستند و باافزایش سن، شیوع آنها نیز بیشتر مىشود.
تاکنون کسى به درستىنمىداند چرا این پولیپهاى روده به وجود مىآیند و چرا زیادمىشوند؟ و بازهم کسى نمىداند چرا برخى
از این پولیپها بهسرطان تبدیل مىگردند.
امروز فرضیه برتر این است که استعداد«ژنتیک» (ارثى) تواءم با طرز زندگى ناسالم مانند خوردنافراطى گوشت فرمز و ورزش نکردن،
در به وجود آمدن این بیمارىمؤثر است.
خوشبختانه تعداد کمى از این پولیپها تبدیل به سرطان مىشوند واز هزار مورد در سال، فقط حدود ۲ تا۳ تا
از آنها سرطانىمىگردند.
به هیچوجه نمىتوان پیشبینى کرد که کدامیک از اینپولیپها سرطانى خواهند شد.
اما راههائى هست که بدان وسیلهمىتوان آنها را پیش از این که سرطانى شوند، شناخت.
تبدیل شدنیک پولیپ بىضرر به سرطان کولون و رکتوم ده سال طول مىکشد.
امانشانههائى وجود دارند که زنگ خطر را به صدا در مىآورند.
همپولیپهاى پیش سرطانى و هم خود سرطان کولون و رکتوم داراىنشانههاى مشابه هستند مانند خونریزى مقعدى.
اما برخى از نشانهها ویژه سرطان است مانند تغییر در وضع اجابتمزاج، اسهال و یبوست متناوب بهطور تکرارى، ناراحتى مداومشکمى،
کم شدن وزن بدن و کمخونى.
اما غالبا پولیپها، حتى اگرآماده براى سرطانى شدن هم باشند، بدون علامت هستند.
پس تنهاراهى که مىتواند تغیر وضع مرگآور او را متوقف کند، آزمایش ومعاینه منظم است.
این نکته را هم یادآورى کنم که امروزه اینآزمایشها و معاینات که ذکر خواهیم کرد، بىدرد هستند گرچهسابقا کمى دردناک
بودند.
چه کسانى باید مورد معاینه و آزمایش قرار گیرند؟ همه در سن ۵۰ سالگى باید براى سرطان کولون مورد معاینه
قرارگیرند.
۹۰درصد موارد تازه در سنین بالاى ۵۰ سالگى تشخیص دادهمىشوند.
۷۵درصد کسانى که دچار سرطان کولون مىشوند، داراىعوامل خطر (یعنى عوامل مستعد کننده) شناخته شده نیستند.
این را هم باید دانست که سرطان کولون، هم در مرد و هم در زن،بهطور یکسان خطرناک است چه برخى
از بانوان چنین تصور مىکنندکه مردها به این بیمارى دچار مىشوند در صورتى که چنین نیست.
کسانى که عوامل خطر مستعد کننده دارند، مانند سابقه وجود چنینبیمارانى در خانواده آنان و یا دچار تورم روده هستند
و یااستعداد ارثى به این بیمارى دارند باید در سنین جوانى موردمعاینه قرار گیرند چه آنان در معرض خطر بیشترى
هستند که بعداشرح خواهیم داد.
اهمیت معاینه هرکسى اگر بالاى ۵۰ سال بهطور منظم مورد معاینه قرار گیرد،میزان مرگ از سرطان کولون نصف خواهد شد
و جانهاى بسیارى نجاتخواهند یافت و از زجر و ناراحتیهاى زیاد پیشگیرى خواهد شد.
اما متاسفانه مردم به این مطلب عنایت چندانى ندارند.نه تنهااین که بیماران از این معاینه مىترسند، بلکه خود پزشکان نیزکمتر
این معاینه را توصیه مىکنند.
و در نهایت ترس بیمار استکه مانع معاینه مىشود.
در حالى که این ارزش حیاتى دارد و بىدرد است ولى نوع معاینهطورى است که ممکن است از نظر روانى
ناراحت کننده باشد.
نواع معاینه و آزمایش براى سرطان کولون پنج روش گوناگون براى تشخیص سرطانکولون وجود دارد به شرح زیر: ۱ –
تجسس سالانه خون نهان در مدفوع: آزمایشى استساده، سریع و کم هزینه.
۲ – سیگموئیدوسکوپى (۳) هر ۵ سال یکبار انجام مىگیرد.
این معاینهدر مطب پزشک امکانپذیر است و مدت ده دقیقه طول مىکشد.
به وسیله یک لوله توخالى انعطافپذیر که توى آن با یک چراغکوچک روشن مىشود، انجام مىگیرد.
این لوله را از راه مخرج واردمىکنند و لوله در خارج بدن به یک دوربین دیجیتال وصل است وبدین وسیله
نیمه انتهائى کولون را مورد معاینه قرار مىدهند.
۳ – تجسس خون نهان سالانه در مدفوع تواءم با سیگموئیدوسکوپى هر۵ سال یکبار: به نظر مىرسد این آزمایش و
معاینه باهم بهتر ازهر نوع تجسس دیگر است که به تنهائى انجام مىگیرد.
براى این کهاشتباهى رخ ندهد، لازم است ۲۴ ساعت پیش از آزمایش از خوردنگوشت قرمز مانند گوشت گاو و گوسفند
خوددارى شود چه بقایاى خوندر گوشت ممکن است آزمایش را اشتباهآمیز کند و نیز اگر گل کلم،خیار، سیبزمینى، قارچ و
نظایر آن خورده شوند، ممکن است درنتیجه آزمایش اثر بگذارد چه این مواد داراى برخى آنزیمهاى«پراکسیداز» (۴) هستند که باعث
اشتباه در نیتجه آزمایشمىشوند.
مکملهاى آهنى، ملینها و ویتامین C بهطور مثبتیا منفىباعث اشتباه مىشوند.
۴ – کولونرسکوپى هر ده سال یکبار انجام مىگیرد.
این معاینهتحت تاثیر ملایم داروهاى خوابآور ۲۰ تا ۴۰ دقیقه طول مىکشد.
براى این کار لوله قابل انعطاف که داخل آن با چراغ کوچک روشنمىشود و در خارج از بدن به دوربین
دیجیتال وصل استبکار بردهمىشود و بدینوسیله سرتاسر کولون مورد معاینه با دید مستقیمقرار مىگیرد.
این امر به پزشک امکان میدهد که داخل کولون رادر صفحه نمایش دهنده مشاهده نماید و هر پولیپى که دیده
شود،آن را ببرد و بردارد.
۵ – تنقیه مضاعف باریم: این معاینه هر ۵ سال یکبار دربیمارستان انجام مىگیرد و ۳۰ دقیقه طول مىکشد.
براى این کارمحلول باریم را که حاجب اشعه ایکس است، از راه مخرج واردکولون مىکنند و پس از وارد کردن
چند لیتر هوا عکسبردارىمىنمایند.
مزیت هر یک از این ۵ نوع آزمایش نسبتبه همدیگر رایادآورى مىکنیم که شما مىتوانید یکى را برگزینید.
بهترین نوع معاینه کولونوسکوپى است که هر ده سال یکبار انجاممىگیرد چه آن دقیقترین و کاملترین نوع معاینه کولون است
کهضمن معاینه، پولیپهاى روده نیز برداشته مىشوند.
اما اینمعاینه براى همهکس مناسب نیست چه برخى از بیماران به ویژهبانوان هرگونه معاینه در محدوده مخرج را تهاجمى و
بد مىدانند.
براى این قبیل افراد شق مناسب آزمایش سالانه خون نهان در مدفوعاست.
(منظور از خون نهان آن است که این خون با چشم دیدهنمىشود ولى وجود آن در آزمایشگاه معلوم مىگردد).
وقتى کهآزمایش خون نهان مثبتبود، این افراد براى کولونوسکوپى موافقتمىنمایند.
برخى افراد مایل نیستند سیگموئیدوسکوپى بشوند چونهمانطورى که ذکر شد، بدینوسیله فقط نیمه انتهائى کولون دیدهمىشود بنابراین افراد مىگویند وقتى
که قرار است چنین معاینهاىانجام گیرد، بهتر است همه کولون بررسى شود نه نصف آن و حق هماین است چه
وقتى که شما مثلا سیب مىخورید فقط به یک طرف آننگاه نمىکنید، بلکه نصف دیگر را هم مىبینید که سالم
باشد.
بهترین کار این است که در این مورد پزشک و بیمار همکارى لازمرا مبذول دارند به ویژه این که باید
بیماران این نکته رادریابند که همه این راههاى یاد شده سودمند و حیاتبخش هستند.
به طور خلاصه فواید آزمایشها و معاینات پنجگانه به شرح زیراست: درجه سودمندىجلوگیرى از مرگ ۱ – آزمایش سالانه خون
نهان خوب است۵۶% ۲- سیگموئیدوسکوپى هر ۵سال خیلىخوب است ۴۰% ۳ – آزمایش خوننهان سالانه سیگموئیدوسکوپى هر۵ سال خیلى خوبست۶۷%
۴ – تنقیه مضاعف باریم هر ۵ سال خیلى خوبست۶۹% ۵ – کولونوسکوپى بهترین است ۷۴% پى نوشتها: ۱ –
Colonoscopy.
2 – Adenomatous Polyps.
3- Siqmoidoscopy.
4 – Peroxidases.
دکتر منصور اشرفى