کسی که امر به معروف و نهی از منکر می کند باید یک سری اصول را رعایت کند تا سخنش در فرد مقابل تاثیر بگذارد
از کارهای سفارش شده قرآن و ائمه امر به معروف و نهی از منکر است که برای آن فضیلت و اجر زیادی در نظر گرفته شده است . که حتی می گویند کسی که امر به معروف و نهی از منکر می کند از کسی که جهاد می کند جایگاه بالاتری نزد خدا دارد. در ادامه در نیک صالحی به این موضوع می پردازیم
امر به معروف و نهی از منکر
امر به معروف در اسلام بسیار مهم است و قرآن آن را رمز فضیلت بهترین امت میشمارد:
«کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّهٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ؛ شما بهترین امتى بودید
که به سود انسانها آفریده شده اند (چه اینکه) امر به معروف و نهى از منکر مىکنید.» (آل عمران/۱۱۰)
همچنین امیرالمؤمنین(علیهالسلام) در تبیین اهمیت این فریضه میفرماید: تمام
کارهاى نیکو، و جهاد در راه خدا، در مقابل امر به معروف و نهى از منکر، چونان قطرهاى
بر دریاى موّاج و پهناور است. (نهج البلاغه، کلمات قصار، ۳۷۴)
در عین حال طبیعی است که اگر این فریضه الهی بهطور شایسته عملی نشود،
چهبسا اثر معکوس خواهد داشت. از این رو اسلام آداب و شرایط خاصی را برای
امر به معروف و نهی از منکر در نظر گرفته است که شخص ابتدا باید از آنها آگاهی داشته باشد.
شرایط امر به معروف و نهی از منکر
شرایط امر به معروف در توضیحالمسائل حضرت امام(ره) بیان شده است،
اما مهمترین آداب آن عبارتند از:
۱ـ حُسن برخورد:
قرآن مجید خطاب به پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) میفرماید: «ای پیغمبر! به بندگانم بگو که با مردم با نیکوترین وجه صحبت کنند».خداوند از حضرت موسی علیهالسلام میخواهد با فرعونی که ادعای خدایی دارد، با نرمی و ملاطفت تکلم کند و به ایشان بگوید: آیا میل داری که پاکیزه شوی؟ آیا میخواهی تو را به راه خداوند هدایت کنم تا به درگاه او خاشع شوی؟
هرگز نمیتوان با خشم و خشونت کسی را از گناه باز داشت. باید مواظب بود تا لطمهای به شخصیت افراد وارد نشود. امام خمینی در این باره میگوید: سزاوار است آمر به معروف و ناهی از منکر، در امر و نهی خود و مراتب انکارش، چون طبیبی دلسوز و پدری مهربان که مصلحت مرتکب را رعایت میکند باشد و انکارش بر او خصوصاً و بر امت عموماً لطف و رحمت باشد.
۲ـ جلب اعتماد:
امر به معروف و نهی از منکر در صورتی با موفقیت انجام میگیرد که اعتماد طرف مقابل جلب شود. امیرالمومنین علیه السلام میفرماید:«دلهای مردم وحشی است، پس هر کسی بتواند با آنها الفت برقرار کند، به او روی خواهند آورد».برای این کار باید به خطاکار شخصیت داد و از به کار بردن الفاظ تحقیرآمیز خودداری کرد.
موفقیت در امر به معروف و نهی از منکر
۳ـ در نظر گرفتن وضع روحی و روانی:
در اجرای صحیح امر به معروف و نهی از منکر باید شرایط مخاطب را در نظر گرفت. اگر عصبانی است، نمیتوان نصیحت کرد. امیرالمومنین(علیهالسلام) میفرماید: «برای دلهای آدمیان، علاقه و اقبال و گاهی تنفر و ادبار است. هنگامی که میخواهید کاری را انجام دهید، از طریق علاقه اشخاص وارد شوید، زیرا هنگامی که کسی را مجبور بر کاری کنید، نابینا میشود». یعنی خود را به کوری و کری میزند.
۴ـ محترم شمردن عقاید افراد:
کسی که سر و وضع خاصی دارد، اینها را ارزش تلقی میکند و نشانه شخصیت میداند.
اگر چه از دید ما این نظریه باطل است اما توهین کردن به عقیده و نظر آنها توهین
به همه وجودشان خواهد بود. پس باید مراقب بود که نهی را متوجه گناه کرد،
نه متوجه افراد و اشخاص.
در کنار تمام اینها توجه بفرمایید که یکی از شرایط وجوب امر به معروف و نهی از منکر
احتمال اثر است و اگر حس میکنید حرفتان بیفایده است، لازم نیست چیزی بگویید.
در مورد شرایط وجوب امر به معروف و نهی از منکر از گروه فقه و احکام شرعی سؤال کنید.
جزئیات بیشتر درباره اهمیت امر به معروف و نهی از منکر
امر به معروف و نهی از منکر از منظر علی علیهالسلام، با فضیلتترین اعمال بندگان خداوند، غایت دین، قوام شریعت، خلق الهی و بالاتر از جهاد در راه خدا معرفی شده است. سخنان بسیار نغز و گهرباری از آن حضرت در این خصوص به ثبت رسیده است که در ادامه و نیز در بخشهای دیگر این مقاله به تناسب بیان خواهد شد. در اینجا چند روایت که به تنهایی بیانگر ارزش و برتری این دو فریضه نسبت به سایر واجبات است، ارائه میگردد.
۱) «الامر بالمعروف افضل اعمال الخلق:۱ امر به معروف با فضیلتترین اعمال خلق خداست». این گفتار که اطلاق نیز دارد، امر به معروف را نسبت به همه اعمال و کردار بندگان خدا، برتر و با فضیلتتر معرفی نموده است و به تنهایی ارزش والای این فریضه را اثبات مینماید. در جای دیگر، حضرت امر به معروف و نهی از منکر را غایت و هدف نهایی دین دانسته است:
۲) «غایهالدین الامر بالمعروف و النهی عن المنکر و اقامه الحدود:۲ غایت دین، امر به معروف و نهی از منکر و اقامه حدود است». در اینجا سه عنصر «امر به معروف»، «نهی از منکر» و «اقامهی حدود» که همگی در یک راستا و هدف میباشند، غایت و منتهای هر دینی از جمله دین مبین اسلام دانسته شده است. این حدیث نیز به خوبی نشانگر اهمیت و ارزش امر به معروف و نهی از منکر است. قریب به همین معنا را امیرمؤمنان با تعبیری دیگر چنین بیان داشتهاند:
اهمیت امر به معروف و نهی از منکر
۳) «قوام الشریعه الامر بالمعروف و النهی عن المنکر و اقامه الحدود: ۳ برپایی شریعت به وسیله امر به معروف و نهی از منکر و اقامه حدود ممکن است». سه عنصر ذکر شده، از طرفی «غایت دین» و از یک طرف «قوام شریعت» محسوب میشوند. در خصوص ارتباط این سه فریضه با همدیگر در گفتار مولای متقیان، موارد دیگری بیان شده است که در بخشی جداگانه(امر به معروف و نهی از منکر و اقامهی حدود) درباره آن بیشتر توضیح داده خواهد شد. علی علیهالسلام، در کلامی دیگر امر به معروف و نهی از منکر را دو «خلق» و صفت خداوند میداند.
۴) «ان الامر بالمعروف و النهی عن المنکر لخفقان من خلقالله سبحانه:۴ همانا امر به معروف و نهی از منکر دو خلق از اخلاق خداوند سبحان میباشند». در این حدیث خداوند متعال نیز «امر به معروف» و «ناهی از منکر» دانسته میشود که خود نشانگر کمال فضیلت و ارزش برای این دو فریضه میباشد. همین فضیلت برای آمران به معروف و ناهیان از منکر کافی است تا مقتدای خود را در این راه مقدس، خداوند تبارک و تعالی بدانند و متوجه باشند که در چه مسیر مقدس و مهمی قدم برمیدارند.
افکار نیوز و ایسنا